Độ Hô Đà hà

渡滹沱河

Nguyên chú: “Tại Chính Định phủ thành nam môn ngoại ngũ lý, phát nguyên tự Nhạn Môn lưu lai, sa quảng thuỷ thiển, sứ bộ xa kiệu để tân thứ; huyện quan bị tiểu chu hoành độ, dụng dân phu thiệp thuỷ khiên vãn; ngạn thượng hữu Mạch Phạn đình” 在正定府城南門外五里，發源自雁門流來，沙廣水淺，使部車轎抵津次，縣官備小舟橫渡，用民夫涉水牽挽，岸上有麥飯亭 (Sông Hô Đà ở ngoài cửa nam thành phủ Chính Định khoảng 5 dặm; sông bắt nguồn từ Nhạn Môn [cửa ải của Vạn Lý Trường Thành thuộc huyện Đại, tỉnh Sơn Tây] chảy tới, có bãi cát rộng, nước sông nông nên sứ bộ phải đi xe kiệu đến bến sông; huyện quan ở đây đã chuẩn bị thuyền nhỏ để sang sông, lấy dân phu lội nước kéo thuyền; trên bờ có ngôi đình Mạch Phạn).

Sông Hô Đà hay Hô Đà Giang, tên cổ là Hô Trì, là một con sông chủ yếu thuộc hệ thống Hải Hà. Sông bắt nguồn từ dưới chân núi Thái Hí sơn, huyện Phồn Trĩ, tỉnh Sơn Tây, chảy về phía đông, khi qua địa phận tỉnh Hà Bắc có chảy qua phủ Chính Định.

[1] Cuối thời Tây Hán, Vương Mãng và Lưu Tú (sau là Hán Quang Vũ) giao chiến, Lưu Tú bị đuổi đến bờ sông Hô Đà. Lúc ấy vào mùa xuân, trời ấm, băng tan, nước sông chảy xiết, không thể sang sông, tình thế nguy cấp, Lưu Tú rút kiếm chỉ lên trời hô lớn: “Trời xanh kia! Chẳng phải là ông diệt được Lưu Tú ta rồi sao!” Hô ba lần, bỗng cát bay đá chạy, trời đất mịt mù, một luồng khí lạnh từ trên trời giáng xuống, sông Hô Đà ngay lập tức đóng băng, Lưu Tú quất ngựa phi qua sông, thoát được cuộc truy sát của Vương Mãng. Câu thơ nhắc chuyện này.
[2] Cũng trong cuộc giao tranh với Vương Mãng, Lưu Tú thua nhiều lần. Một lần thua, chạy đến phía nam thành Chính Định, Lưu Tú vừa đói vừa khát gần kiệt sức, phải xin cơm ăn. Bấy giờ đang mùa gặt lúa mạch, một người dân đem cho bát cơm lúa mạch. Ăn xong, hồi sức, Lưu Tú lại chạy thoát được cuộc truy đuổi của Vương Mãng. Sau lên làm vua, nhớ lại ơn cứu mạng của người dân, Lưu Tú hạ chiếu xây một ngôi đình trên con đê lớn của sông Hô Đà ở phía nam thành Chính Định, đặt tên là Mạch Phạn đình.
[3] Tức Phùng Dị (? - 34), tự Công Tôn, người Phụ Thành, Dĩnh Xuyên (nay ở phía đông huyện Bảo Phong, tỉnh Hà Nam), là một danh tướng thời trung hưng Đông Hán, một trong 28 vị tướng được vẽ chân dung ở Vân Đài. Ông tính tình rất khiêm nhường, dù lập công lớn nhưng mỗi lần bình công ông đều lánh ra gốc cây ngồi, không tham gia, vì thế đương thời còn gọi ông là Đại thụ tướng quân. Ông phò tá Lưu Tú từ những ngày chưa lên ngôi; có lần Lưu Tú từ đất Kế rong ruổi xuống vùng đông nam, ngày đêm ăn ngủ trong nhà cỏ, đến Vu Lâu đình ở Nhiêu Dương thì gặp lúc trời rất rét, quân tướng đều đói mệt, Phùng Dị đem dâng cháo đậu. Sáng hôm sau Lưu Tú bảo với chư tướng: “Hôm qua được bát cháo đậu của Công Tôn, qua được cơn đói rét”, về sau “vu lâu chúc” thường dùng để nói sự giúp đỡ khi khó khăn thiếu thốn.