Quế Lâm thập nhị vịnh kỳ 01 - Tượng Tị sơn (Thượng mã cách)

桂林十二詠其一－象鼻山﹝上馬格﹞

Nguyên dẫn chùm thơ:

“Quế Lâm thị Việt Tây tỉnh hội. Thành tại giang tả, tam diện y sơn, nhất diện lâm giang; trung hữu Tuần phủ, Hiến đài, Bố chánh sứ, Án sát sứ, Cổ pháp đạo cập Quế Lâm phủ đường, Lâm Lâm huyện đường, hợp trú, ốc vũ liên lạc. Thành ngoại Trường giang lưỡng ngạn các hữu phố xá, chu tiếp thấu tập, phong vật tối vi phồn lệ, giang sơn danh tích thậm đa. quý hạ sóc sứ thuyền để thành ngoại Trạm Ân đình hạ tân thứ đình bạc. Thứ tảo tham yết liệt hiến, ngật nhưng lưu đãi xứng trương cống phẩm cập bộ viện diên yến, thừa Phủ đài đính dĩ thập nhị nhật khai thuyền. Công hạ thừa tiện du lãm tịnh uỷ nhân sưu phỏng biên lục phong cảnh sự tích đãi biến. Án Quế Lâm cựu hữu bát cảnh thi vân:
- Hà Thuỷ đông lưu Tượng Tị châu
- Lạc hồng phản chiếu Thê Hà tự
- Tiều cổ xuy phi Chung Cổ lâu
- Lưu Tiên toạ thượng lưu tiên tích
- Thất Tinh liệt địa điếu kim câu
- Độc Tú tham thiên khoa ngọc thụ
- Gia Cát đài cao phong động du
Tòng tiền sứ Hoa luỹ hữu đề vịnh, tư tiếm gia Việt Vương thành, Phục Ba Nham, Phong Động Sơn, Long Ẩn Nham.”

桂林是粵西省會。城在江左，三面依山，一面臨江，中有巡撫，憲臺，布政使，按察使，盬法道及桂林府堂，臨林縣堂合住，屋宇聯絡。城外長江，兩岸各有浦舍，舟楫湊集，風物最為繁麗，江山名蹟甚多。季夏朔使船抵城外湛恩亭下津次停泊。次早參謁列憲，訖仍劉待秤張 (nguyên viết 馬亅) 貢品及部院筵晏，承府臺訂以十二日開船。公暇承便遊覽，並委人搜訪編錄風景事蹟殆遍。案桂林舊有八景，詩云：
河水東流象鼻州
落虹返炤棲霞寺
譙鼓吹飛鍾鼓樓
劉仙坐上劉仙跡
七星列地釣金鉤
獨秀參天誇玉樹
諸葛臺高風洞悠
從前使華累有題詠，茲僭加越王城，伏波岩，風峒山，龍隱岩。

(Quế Lâm là nơi tụ hội của tỉnh Việt Tây. Thành ở bên tả ngạn, ba mặt dựa vào núi, một mặt liền kề sông. Trong thành có các dinh thự như: Tuần phủ, Hiến đài, Bố chính sứ, Án sát sứ, Cổ pháp đạo và Quế Lâm phủ đường, Lâm Lâm huyện đường cùng đóng tại đây. Ngoài thành, hai bên bờ sông lớn, phố xá nhà cửa san sát liền nhau, thuyền bè tấp nập, cảnh vật hết sức tươi đẹp; núi sông có rất nhiều di tích. Ngày mồng 1 cuối hạ, thuyền sứ đến bến sông, đỗ lại dưới đình Trạm Ân ở ngoài thành. Sáng sớm hôm sau vào tham yết các vị quan chức địa phương, xong việc vẫn lưu lại đợi cân kiểm tra các cống vật và mở tiệc đón tiếp sứ bộ. Thừa lệnh Phủ đài hẹn, ngày 12 thuyền khởi hành. Nhân những ngày nghỉ, tôi bèn đi thăm các nơi và sai người đi sưu tập ghi chép các di tích. Quế Lâm có 8 cảnh đẹp nổi tiếng đã có thơ vịnh như sau:
- Sông chảy về đông qua bãi Tượng Tị [Vòi Voi]
- Cầu vồng phản chiếu xuống chùa Thê Hà
- Tiếng trống trên chòi bay ra từ lầu Chung Cổ
- Chỗ Lưu Tiên ngồi còn dấu tích Lưu Tiên
- Gò Thất Tinh khắp đất buông lưỡi câu vàng
- Ngọn Độc Tú chọc trời khoe sắc cây ngọc
- Đài Gia Cát cao gió thổi miên man
Từ trước, các vị đi sứ Trung Hoa qua đây đều có thơ đề vịnh, nay xin mạo muội thêm một số bài: Việt Vương thành; Phục Ba nham; Phong Động sơn, Long Ẩn nham.)

Nguyên dẫn bài thơ: “Sơn tại thành ngoại giang ngạn thượng nhất điều lâm lưu, phục hữu cự khổng, tương truyền cổ Ly Sơn. Tích Việt vương đô thử thường xuất âu ngoạn, dĩ kỳ hình tự tượng tị, nhân danh chi.” 山在城外江岸上一條臨流，復有巨孔，相傳古灕山。昔越王都此嘗出遊玩，以其形似象鼻，因名之。 (Núi ở bên bờ sông ngoài thành, một dải chạy sát dòng sông, lại có một cái huyệt lớn. Tương truyền đó là núi Ly Sơn thời cổ; xưa Việt Vương đóng đô ở đây, nhà vua thường ra đó du ngoạn, cho rằng hình dáng của nó tựa như cái vòi con voi, nên mới đặt tên như vậy.)