01/10/2024 14:32Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn cổ phong; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 29/09/2024 10:45
Nguyên tác
燕臺八千餘里路，
瀛藩玉帛遵王度。
皇花盛選屬儒流，
麤拙自慚叨簡顧。
政殿春深奉陛辭，
宣傳使部聆溫諭。
咫尺威顏曲賜詢，
翰墨承霑喜且懼。
旌節行行畏簡書，
龍邊取便娛斑舞。
星韶蠲吉度重關，
大地山河初引步。
歷歷江程又陸程，
勞人風暑兼霜露。
鄉國愁來對酒醪，
雲山興到添新句。
華原酬應酌成規，
矧是疏慵有靡補。
流光瞬息夏徂秋，
鏡裏看來成白首。
揚鞭一路達燕臺，
上國繁花幸親賭。
禁苑隨班拜冕旒，
玉樓侍宴聆韶護。
尋常翰墨荷宸褒，
次第珍奇隆寵數。
最喜承恩蚤賜軿，
諳程駰駱凌煙霧。
幸憑蔭庇保安強，
間把推敲供曉暮。
屈指來春入玉門，
傘嶺瀘江覓吾土。
親圍歡晤述斯遊，
色笑庭前歌讌聚。
重整文簪覲玉京，
復命闕庭抒戀慕。
承明宣室邇趨蹌，
紫禁香煙攜滿袖。
Phiên âm
Yên Đài[1] bát thiên dư lý lộ,
Doanh phiên ngọc bạch tuân vương độ.
Hoàng hoa thịnh tuyển thuộc nho lưu,
Thô chuyết tự tàm thao giản cố.
Chính điện xuân thâm phụng bệ từ,
Tuyên truyền sứ bộ linh ôn dụ.
Chỉ xích uy nhan khúc tứ tuân,
Hàn mặc thừa triêm hỉ thả cụ.
Tinh tiết hàng hàng uý giản thư[2],
Long Biên[3] thủ tiện ngu ban vũ.
Tinh thiều quyên cát độ trùng quan,
Đại địa sơn hà sơ dẫn bộ.
Lịch lịch giang trình hựu lục trình,
Lao nhân phong thử kiêm sương lộ.
Hương quốc sầu lai đối tửu lao,
Vân sơn hứng đáo thiêm tân cú.
Hoa Nguyên[4] thù ứng chước thành quy,
Thẩn thị sơ dung hữu mị bổ.
Lưu quang thuấn tức hạ tồ thu,
Kính lý khán lai thành bạch thủ.
Dương tiên nhất lộ đạt Yên Đài,
Thượng quốc phồn hoa hạnh thân đổ.
Cấm uyển tuỳ ban bái miện lưu,
Ngọc lâu thị yến linh Thiều hộ.
Tầm thường hàn mặc hạ thần bao,
Thứ đệ trân kỳ long sủng số.
Tối hỉ thừa ân tảo tứ bình[5],
Am trình nhân lạc lăng yên vụ.
Hạnh bằng ấm tí bảo an cường,
Gián bả thôi xao cung hiểu mộ.
Khuất chỉ lai xuân nhập Ngọc môn[6],
Tản Lĩnh, Lô Giang mịch ngô thổ.
Thân vi hoan ngộ thuật tư du,
Sắc tiếu đình tiền ca yến tụ.
Trùng chỉnh văn trâm cận ngọc kinh,
Phục mệnh khuyết đình trữ luyến mộ.
Thừa minh Tuyên thất nhĩ xu thương,
Tử cấm hương yên huề mãn tụ.Dịch nghĩa
Đường đến Yên Đài dài hơn tám nghìn dặm,
Biên phương vùng biển triều cống ngọc lụa theo phép tắc của đế vương.
Được chọn làm sứ giả, là phận sự của nhà nho ta,
Vụng về tự hổ thẹn, vì được đội ơn chiếu cố.
Nhận mệnh từ biệt trước bệ vua vào giữa mùa xuân,
Nghe chỉ dụ tuyên đọc cho sứ bộ.
Uy nhan gang tấc được ban lời thăm hỏi,
Thừa hưởng ân ban, kẻ văn nhân vừa mừng lại vừa lo.
Giăng giăng hàng cờ sứ, càng thêm sợ vì giản thư,
Đã đến Long Biên tiện dịp được múa áo hoa làm vui lòng cha.
Chọn ngày lành, mang cờ sứ vượt qua muôn cửa ải,
Núi sông rộng lớn, lần đầu tiên lên đường.
Trải đi khắp đường sông lại đường bộ,
Người đi khó nhọc, vì nắng gió lại sương móc.
Lấy rượu giải sầu khi nhớ về đất nước,
Ngắm núi mây, cảm hứng đến thêm nhiều thơ mới.
Ở Hoa Nguyên, cách giao tiếp thù ứng đã thành chế độ,
Huống chi [ta] vụng về, thì có giúp ích thêm được gì.
Thời gian qua thật mau, trong chớp mắt đã hè rồi sang thu,
Nhìn vào gương tóc đã bạc trắng đầu.
Vung roi ngựa thẳng đường tới Yên Đài,
May mắn được tận mắt nhìn cảnh thượng quốc phồn hoa.
Theo thứ bậc vào chào vua trong vườn cấm,
Được nghe nhạc Thiều hộ, đãi yến ở lầu ngọc,
Văn nhân tầm thường cũng được vua ban thưởng,
Các thứ quý lạ được yêu mến ban rất nhiều.
Mừng nhất là sớm đội ơn ban cho xe có màn che,
Thuộc đường ngựa tốt trải qua bao sương khói.
May nhờ vào phúc ấm, che chở cho được bình an khoẻ mạnh,
Thỉnh thoảng làm thơ để vui sớm, chiều.
Bấm đốt ngón tay, xuân tới sẽ vào cửa Ngọc Môn,
Thấy sông Lô, núi Tản, là đã tìm được đất ta rồi.
Trong cuộc vui được gặp cha, kể chuyện chuyến đi này,
Vợ con vui cười trước sân, mở tiệc ca mừng ngày sum họp.
Lại chỉnh trang mũ áo, vào kinh bệ kiến nhà vua,
Tâu bày việc hoàn thành sứ mệnh trước sân vua, bày tỏ tình luyến mộ.
Rảo chân đến điện Thừa Minh, nhà Tuyên Thất,
Hương thơm nơi cung cấm thấm đầy tay áo.
Nguyên dẫn: “Thập nhị nhật, đại hoàng đế tự Viên hồi kinh. Thị nhật ngũ cổ dự tựu tây Tam toà môn ngoại đạo hữu hậu nghênh. Bình đán giá chí quỵ thỉnh thánh an hồi quốc. Thập tứ nhật nghệ Ngọ Môn lĩnh thưởng, thứ tựu Lễ bộ diên yến cập lĩnh nội vụ phủ yến. Nhị thập nhật khởi trình.” 十二日大皇帝自園回京。是日五鼓預就西三座門外道右侯迎。平旦駕至跪請聖安回國。十四日詣午門領賞；次就禮部筵宴及領內務府宴，二十日起程。 (Ngày 12, đại hoàng đế từ vườn Viên Minh về kinh. Canh năm hôm đó, đến trước Tam Toà bên hữu con đường ngoài cửa tây đón đợi xa giá. Sáng rõ xa giá đến, quỳ chúc bình an, để xin về nước. Ngày 14, đến Ngọ Môn lĩnh thưởng; thứ đến bộ Lễ mở tiệc chiêu đãi và phủ Nội Vụ cũng ban yến tiễn. Ngày 20, khởi hành lên đường về.)
[1] Kinh đô, tên xưa của thành Bắc Kinh.
[2] Lấy chữ từ bài Xuất xa, Tiểu nhã, Kinh thi: “Vương sự đa nạn, Bất hoàng khải cư; Khởi bất hoài quy, Uý thử giản thư” (Việc vua rất nhiều hoạn nạn, Không còn rảnh rang đứng ngồi nữa; Há lại không muốn về sao, Chỉ sợ giản thư cấp báo). Ở đây ý nói chỉ lo hoàn thành sứ mệnh nhà vua.
[3] Tên cũ của thành Thăng Long. Lúc này Phan Huy Ích đang ở Sài Sơn, ý nói nhân tiện được về thăm cha.
[4] Tên thường gọi Trung Hoa xưa.
[5] Câu này ý nói sớm cấp cho phương tiện trở về.
[6] Mượn từ Ngọc Môn quan, cửa quan ải của Trung Quốc để chỉ cửa Nam Quan của ta.