20/09/2024 09:36Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 03/09/2024 07:51
Nguyên tác
閨闥端倪出戶堂，
千岐萬轍起初塘。
樂鍾友瑟心先正，
蹈矩循規德日章。
道體流行充上下，
化機萌動兩陰陽。
賢言指示鳶魚旨，
精義須求費隱方。
Phiên âm
Khuê thát đoan nghê xuất hộ đường,
Thiên kỳ vạn triệt khởi sơ đường.
Lạc chung hữu sắt[1] tâm tiên chính,
Đạo củ tuần quy đức nhật chương.
Đạo thể lưu hành sung thượng hạ,
Hoá cơ manh động lưỡng âm dương.
Hiền ngôn[2] chỉ thị diên ngư chỉ[3],
Tinh nghĩa tu cầu phí ẩn phương.Dịch nghĩa
Bắt đầu từ khuê phòng ra tới cổng nhà,
Muôn nghìn lối đều bắt đầu từ đường đó.
Vui tiếng chuông, bạn tiếng đàn, lòng trước hết ngay thẳng,
Đi đúng khuôn, làm đúng thước, đức luôn luôn sáng láng.
Bản thể của đạo lưu hành đầy cả trời đất,
Máy tạo hoá vận động là hai khí âm dương.
Lời nói của bậc hiền giả, chỉ rõ cái ý chim bay cá nhảy,
Nghĩa lý tinh vi nên tìm chỗ rộng mà bí ẩn.Bản dịch của Phạm Trọng Chánh
Khuê thất khởi đầu đến cổng nhà,
Muôn đường vạn lối bắt đầu ra.
Vui chuông cầm sắt lòng ngay thẳng,
Đi đứng thước khuôn đức sáng loà.
Bản thể đạo lưu hành vũ trụ,
Âm dương khí tạo hoá điều hoà.
Chim bay cá nhảy lời hiền giả,
Nghĩa lý tinh vi rộng thấu xa.
[1] Kinh thi, thơ Quan thư có câu: “Yểu điệu thục nữ, cầm sắt hữu chi... Yểu điệu thục nữ, chung cổ lạo chi” (Cô gái yểu điệu, dùng tiếng đàn cầm tiếng đàn sắt để làm bạn với cô... Cô gái yểu điệu, dùng tiếng chuông tiếng khánh làm vui lòng cô). Câu thơ trong bài ý nói tuy làm bạn như thế, vui như thế, song lòng mình trước hết phải ngay thẳng.
[2] Lời của người hiền, chỉ vào tác giả cuốn Trung dung, người xưa cho Tử Tư là tác giả.
[3] Sách Trung dung: “Đạo của người quân tử rộng mà bí ẩn... Kinh thi có câu: Chim bay tới sát trời, cá nhảy ở vực sâu. Là ý nói trời ở trên, đất ở dưới rất rõ rệt.”