04/07/2024 09:02Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 17/05/2024 21:46
Nguyên tác
宸閶燦爛起紅雲，
撑柱乾坤有長君。
國慶遺來憑九廟，
天機動處倡三軍。
飛龍氣象符歸仰，
治蠱工夫係聽聞。
憂愛臣心無遠邇，
邊陬一職迪清勤。
Phiên âm
Thần xương xán lạn khởi hồng vân[1],
Xanh trụ càn khôn hữu trưởng quân[2].
Quốc khánh di lai bằng cửu miếu[3],
Thiên cơ động xứ xướng tam quân.
Phi long[4] khí tượng phù quy ngưỡng,
Trị cổ công phu hệ thính văn.
Ưu ái thần tâm vô viễn nhĩ,
Biên tưu nhất chức địch thanh cần.Dịch nghĩa
Chỗ chúa ngự rực rỡ nổi mây hồng,
Chống đỡ trời đất, có vua đã lớn tuổi.
Phúc nước để lại, là nhờ ở chín miếu,
Cơ trời chuyển động, bắt đầu từ ba quân.
Khí tượng rồng bay, hợp với lòng mong đợi,
Công phu bỏ điều xấu ở chỗ nghe biết nhiều.
Lòng bề tôi lo vua, yêu nước không kể xa gần,
Một chức quan ngoài cõi xa, càng tỏ sự siêng năng thanh khiết.
Nguyên dẫn: Khi chúa mới ra nhà học, tôi cùng anh vợ là ông Hy Doãn[5] theo hầu để giảng sách. Năm Ất Mùi [1775], tôi đỗ, được lính và ngựa của chúa sai đi tiễn. Lúc vào triều được xếp vào hàng nhật giảng trong nội[6]. Lúc này ông Hy Doãn vì vụ án Canh Tý[7] [1780], phải trốn tránh. Tôi cũng vì những lời bóng gió mà bị gièm, vào chầu xong trở về nơi làm việc ngay.
[5] Tên tự của Ngô Thì Nhậm, anh vợ tác giả.
[6] Chức quan được vào trong nội phủ để giảng sách cho vua hoặc chúa, ở đây là giảng sách cho chúa Trịnh Khải.
[7] Năm 1780 xảy ra vụ án Canh Tý, Trịnh Tông mưu giành ngôi chúa, nhưng việc bại lộ nên bị bắt, phe cánh bị giết. Phe cánh Đặng Thị Huệ, Hoàng Đình Bảo thắng thế, nắm hết mọi quyền hành ở triều đình. Đến năm 1782, Trịnh Sâm chết, loạn kiêu binh xảy ra, Trịnh Tông lên ngôi chúa. Phe cánh Trịnh Tông thừa dịp trả thù, bắt giết những người ở phe đối lập. Ngô Thì Nhậm bị coi là có liên quan với Đặng Thị Huệ và Hoàng Đình Bảo nên phải bỏ Thăng Long trốn đi nơi khác.
[1] Tả cảnh huy hoàng rực rỡ chỗ chúa ngự.
[2] Xưa có câu “Quốc hữu trưởng quân, xã tắc chi phúc” (Nước có vua lớn tuổi, đó là phúc của xã tắc). Câu thơ này nói về vua Cảnh Hưng.
[3] Chín miếu, nơi thờ cúng tổ tiên nhà vua.
[4] Rồng bay, chỉ thời gian đang ở ngôi của các đế vương xưa. Ở đây chỉ chúa Trịnh lên ngôi.