18/09/2024 01:52Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 15/07/2024 20:12
Nguyên tác
炊臼夢成征驛阻，
鼓盆聲斷宦程忙。
南來驚接前年訃，
北望哀陳此度祥。
令婦遺徽留譜牒，
丈夫失淚在綱常。
可堪羈思催離感，
月下啼鵑五漏長。
Phiên âm
Xuy cữu mộng thành[1] chinh dịch trở,
Cổ bồn[2] thanh đoạn hoạn trình mang.
Nam lai kinh tiếp tiền niên phó,
Bắc vọng ai trần thử độ tường.
Lệnh phụ di huy lưu phả điệp,
Trượng phu thất lệ tại cương thường[3].
Khả kham ki tứ thôi ly cảm,
Nguyệt hạ đề quyên ngũ lậu trường.Dịch nghĩa
Nấu cơm bằng cối, mộng gở đã thành, ngặt nỗi đường xa cách trở,
Gõ chậu mà ca, tiếng hát vừa dứt, đường hoạn lộ vội vàng.
Năm kia lúc vào nam, giật mình nhận tin cáo phó,
Năm nay trông ra bắc, đau thương bày lễ đại tường.
Đức tốt người vợ hiền còn ghi mãi trong gia phả,
Dòng lệ đấng trượng phu khôn rơi, bởi lẽ cương thường.
Cảnh lữ thứ đã buồn lại thêm mối sầu biệt ly càng da diết,
Dưới trăng quyên kêu khắc khoải, năm canh thêm dài.
Đại tường là lễ giỗ năm thứ hai sau ngày chết.
[1] Mộng thấy lấy cối nấu cơm. Sách Dậu Dương tạp trở chép: Trương Chiêm có lần đi xa sắp về, anh ta chiêm bao thấy mình thổi cơm bằng cối. Có người giải mộng: Phải thổi cơm bằng cối vì không có nồi, nồi là “phũ”, đồng âm với “phụ” là vợ, không nồi là “vô phũ”, tức là “vô phụ” (không có vợ). Khi Trương về đến nhà, quả nhiên vợ đã qua đời. Trong bài ý nói bà Ngô thị vợ tác giả đã qua đời.
[2] Vợ Trang Tử chết, ông không khóc, chỉ ngồi gõ chậu mà hát. Về sau người ta dùng điển này để nói việc vợ chết.
[3] Câu này ý nói vì việc nước phải dứt tình riêng, vợ chết cũng phải gạt lệ lên đường.