01/10/2024 16:40Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 22/09/2024 22:00
Nguyên tác
衣冠改日成南北，
花草無情自古今。
蝴蝶夢中天未曉，
芙蓉池上月應沈。
此生寧喪豺狼吻，
縱死難為狗彘心。
獨愧匡辰無一術，
慇優祇自托孤吟。
Phiên âm
Y quan cải nhật[1] thành nam bắc,
Hoa thảo vô tình tự cổ câm (kim).
Hồ điệp mộng trung thiên vị hiểu,
Phù dung trì thượng nguyệt ưng trầm.
Thử sinh ninh táng sài lang vẫn,
Túng tử nan vi cẩu trệ tâm[2].
Độc quý khuông thời vô nhất thuật,
Ân ưu chỉ tự thác cô ngâm.Dịch nghĩa
Từ ngày áo mũ thay đổi, thành ra kẻ nam người bắc,
Hoa cỏ vốn vô tình từ xưa đến nay.
Trong giấc bướm mơ màng, trời vẫn chưa sáng,
Hoa phù dung trên ao, trăng chừng như đã lặn.
Cuộc sống này chẳng thà chôn thân nơi miệng hổ,
Thà chết, khó mà mang tấm lòng chó lợn.
Thẹn là chẳng có kế sách nào giúp cho thời cuộc,
Nỗi lo trĩu nặng đành gửi vào bài thơ ngâm ngợi một mình.
Nguyên chú: “Thời tại bô trung, yểm môn độc lập, đình ngoại văn nhân ngôn ‘Công vi hổ hại’, bất giác thất khốc, ngẫu thành” 時在逋中掩門獨立，庭外聞人言公為虎害，不覺失哭偶成 (Bấy giờ tôi đang lẩn tránh, đóng cổng đứng một mình
giữa sân, chợt nghe có người nói “Ông bị hổ vồ”, bất giác khóc oà, ngẫu nhiên viết nên bài thơ này).
Chưa biết nhân vật tác giả nói trong bài thơ là vị nào, nhưng chắc chắn cũng là một người rất trung thành với nhà Lê, không chịu cộng tác với Tây Sơn.
[1] Ý nói triều đại đã thay đổi.
[2] Thành ngữ này Trần Danh Án từng dùng trong lá thư gửi Ngô Thì Nhậm từ chối lời mời ra làm việc với Tây Sơn.