20/09/2024 08:43Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 02/09/2024 09:50
Nguyên tác
月顏鏡畫照虛堂，
看得明光徹沼塘。
桂魄團圓蟾吐艷，
菱花晻映筆裁章。
輝開粉壁留人影，
漏靜紗窗轉日陽。
安得齊眉鸞鳳友，
秋波瞷熟禮文方。
Phiên âm
Nguyệt nhan kính hoạ chiếu hư đường,
Khán đắc minh quang triệt chiểu đường.
Quế phách đoàn viên thiềm thổ diễm[1],
Lăng hoa yểm ánh bút tài chương.
Huy khai phấn bích lưu nhân ảnh,
Lậu tĩnh sa song chuyển nhật dương.
An đắc tề mi[2] loan phụng hữu,
Thu ba[3] gián thục lễ văn phương.Dịch nghĩa
Mặt trăng như gương vẽ soi căn nhà trống,
Thấy được ánh sáng soi thấu lòng ao.
Bóng quế tròn trặn, con thiềm nhả đẹp,
Hoa ấu lóng lánh, bút vạch nên thơ.
Ánh soi vách phấn, giữ lại bóng người,
Đêm lặng màn the, chuyển sang ban mai.
Ước gì được bạn loan phượng nâng án ngang mày,
Làn sóng thu xem kỹ phía lễ mạo văn chương.Bản dịch của Phạm Trọng Chánh
Trăng như gương vẽ soi nhà trống,
Ánh sáng trong soi sáng đáy hồ.
Bóng quế đẹp tròn trăng toả bóng,
Hoa lăng lóng lánh bút nên thơ.
Ánh soi vách phấn người in bóng,
Đêm lạnh màn the sáng toả mờ.
Ước bạn phượng loan nâng chén ngọc,
Văn chương lễ mạo sóng thu ba.
Nguyên dẫn: Trăng, hoa, gương, dệt, đàn là vật có thể đùa giỡn, nhưng bóng tỏ của trăng, hương thơm của hoa, vẻ sáng của gương, thanh âm của đàn của dệt, đó là đạo lý không thể giỡn được. Lời chỉ giáo của thai huynh, biện luận cặn kẽ về đạo lý và khí vật mà cho là không thể đùa giỡn được. Đệ suy nghĩ mà tìm tòi thấy kiến thức thật sâu xa sáng suốt, nghị luận thì bao la rộng lớn, phải chăng là đã đi sâu vào Dịch học đó ư? Nàng Hồ Dương nếu như biết tìm tòi, nắm được từng điểm trong đạo lý, thông suốt được cả thể và dụng, tất nhiên là có chỗ lĩnh hội được, như ánh sáng nhận được ở mắt, thanh âm nhận được ở tai, hương thơm nhận được ở mũi. Nhận được đủ ba cái đó, nàng Hồ Dương đem những điều thu nhận được ở mắt, tai, mũi rồi thể hiện ra ở lời nói, như vậy thì đối với những điều tìm tòi suy nghĩ ở trong lòng không điều gì là không thấu triệt, há chịu bó buộc về khí là thứ hình nhi hạ[4] nữa. Kính cẩn nghĩ thay nàng Hồ Dương ba bài thơ “Tam đắc”, dâng tới mong thai huynh đính chính cho. Đó là cùng với bậc hiểu đạo bàn luận, gọi là để giúp nàng Hồ Dương cho xong vụ án.
[4] Thuật ngữ triết học chỉ vật chất.
[1] Ý nói vẻ đẹp của bóng trăng khi ánh sáng toả xuống mặt ao.
[2] Nâng án ngang mày. Sách Hán thư: Vợ Lương Hồng là Mạnh Quang người xấu nhưng đức hạnh đáng quý, mỗi khi đưa thức ăn cho chồng đều đặt vào khay nâng ngang lông mày để tỏ ý kính cẩn.
[3] Chỉ ánh mắt của người phụ nữ đẹp.