21/12/2024 20:00Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Cổ phong (cổ thể); Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Trung Đường
Đăng bởi Vanachi vào 06/06/2005 20:22
Nguyên tác
上陽人，上陽人，
紅顏暗老白發新。
綠衣監使守宮門，
一閉上陽多少春。
玄宗末歲初選入，
入時十六今六十。
同時采擇百余人，
零落年深殘此身。
憶昔吞悲別親族，
扶入車中不教哭。
皆雲入內便承恩，
臉似芙蓉胸似玉。
未容君王得見面，
已被楊妃遙側目。
妒令潛配上陽宮，
一生遂向空房宿。
宿空房，秋夜長，
夜長無寐天不明。
耿耿殘燈背壁影，
蕭蕭暗雨打窗聲。
春日遲，
日遲獨坐天難暮。
宮鶯百囀愁厭聞，
梁燕雙棲老休妒。
鶯歸燕去長悄然，
春往秋來不記年。
唯向深宮望明月，
東西四五百回圓。
今日宮中年最老，
大家遙賜尚書號。
小頭鞋履窄衣裳，
青黛點眉眉細長。
外人不見見應笑，
天寶末年時世妝。
上陽人，
苦最多。
少亦苦，
老亦苦。
少苦老苦兩如何？
君不見昔時呂向美人賦，
又不見今日上陽宮人白發歌！
Phiên âm
Thượng Dương[1] nhân, Thượng Dương nhân,
Hồng nhan ám lão, bạch phát tân.
Lục y giám sử thủ cung môn,
Nhất bế Thượng Dương đa thiểu xuân?
Huyền Tông[2] mạt tuế sơ tuyển nhập
Nhập thời thập lục, kim lục thập,
Đồng thời thái trạch bách dư nhân,
Linh lạc niên thâm tàn thử thân.
Ức tích thôn bi biệt thân tộc,
Phù nhập xa trung bất giao khốc.
Giai vân nhập nội tiện thừa ân,
Kiểm tự phù dung, hung tự ngọc
Vị dung quân vương đắc kiến diện,
Dĩ bị Dương phi[3] dao trắc mục
Đố linh tiềm phối Thượng Dương cung,
Nhất sinh toại hướng không phòng túc.
Túc không phòng, thu dạ trường,
Dạ trường vô mỵ thiên bất minh.
Cảnh cảnh tàn đăng bối bích ảnh,
Tiêu tiêu ám vũ đả song thanh.
Xuân nhật trì,
Nhật trì độc toạ thiên nan mộ,
Cung oanh bách chuyển sầu yếm văn
Lương yến song thê lão hưu đố,
Oanh quy yến khứ trường tiễu nhiên,
Xuân vãng thu lai bất ký niên,
Duy hướng thâm cung vọng minh nguyệt.
Đông tây tứ ngũ bách hồi viên[4].
Kim nhật cung trung niên tối lão,
Đại gia dao tứ thượng thư hiệu,
Tiểu đầu hài lý trách y thường,
Thanh đại điểm mi, mi tế trường.
Ngoại nhân bất kiến, kiến ưng tiếu,
Thiên Bảo[5] mạt niên thời thế trang!
Thượng Dương nhân,
Khổ tối đa.
Thiếu diệc khổ,
Lão diệc khổ.
Thiếu khổ, lão khổ lưỡng như hà?
Quân bất kiến tích thời Lã Hướng Mỹ nhân phú[6],
Hựu bất kiến kim nhật Thượng Dương cung nhân bạch phát ca.Dịch nghĩa
Người cung Thượng Dương! Người cung Thượng Dương!
Má hồng âm thầm già, tóc ngày bạc thêm.
Quan thái giám áo xanh, cắt cho việc canh cửa cung.
Từ khi giam vào cung Thượng Dương, đến nay trải đã bao xuân
Cuối đời Huyền Tông bắt đầu tuyển vào,
Lúc vào mười sáu, nay sáu mươi tuổi.
Cùng một lớp tuyển có hơn trăm người,
Lâu năm rơi rụng, nay còn thân tàn này sót lại.
Nhớ khi nuốt sầu từ biệt thân thích, họ hàng,
Bị dìu lên xe, không cho khóc
Ai cũng bào vào cung là được nhờ ơn ngay,
Má đỏ như hoa sen, ngực trắng như ngọc.
Chưa được vua trông thấy mặt,
Đã bị nàng Dương lườm tự đằng xa.
Vì ghen nên ngầm sai đầy vào cung Thượng Dương,
Thế là cả đời nằm suông trong buồng vắng.
Nằm buồng vắng, đêm thu dài.
Đêm dài không ngủ, trời mãi chẳng sáng.
Lẻ loi đèn tàn, bóng in trên vách,
Mưa đêm rả rích, tiếng đập ngoài song,
Ngày xuân trôi chầm chậm
Ngày chầm chậm, ngồi một mình, trời mãi chẳng chiều.
Oanh trong cung líu lo trăm giọng, buồn nghe đã chán tai.
Én đậu sóng đôi trên giường nọ, tuổi già không còn ghen tị.
Oanh về, én tếch, cảnh vẫn im lìm.
Xuân lại thu quan, bao năm không nhớ,
Duy ở chốn cung sâu, ngắm nhìn trăng sáng.
Đông rồi lại tây, từng đã bốn năm trăm độ tròn
Ngày nay trong cung, tuổi mình già nhất.
Mọi người đặt xa xôi cho cái tên: cụ Thượng.
Đôi hài nhọn mũi, áo quần hẹp bó,
Sáp đen lánh vẽ đôi mày nhỏ và dài.
Người ngoài trông thấy, trông thấy hẳn cười:
“Đấy! Lối điểm trang cuối đời Thiên Bảo!”
Người cung Thượng Dương,
Khổ rất nhiều.
Trẻ cũng khổ,
Già cũng khổ.
Trẻ khổ già khổ, hai đường biết sao?
Người há chẳng thấy bài phú “Người đẹp” của Lã Hướng ngày trước?
Lại há chẳng thấy khúc hát “Đầu bạc” của người cung Thượng Dương ngày nay?Bản dịch của Doãn Kế Thiện
Người Thượng Dương, người Thượng Dương,
Má phấn phai hồng mái tóc sương,
Thái giám cắt vào việc giữ cửa,
Đã mấy mươi xuân chịu bẽ bàng.
Năm ngoái Huyền Tông mới kén vào,
Khi vào mười sáu, nay sáu mươi
Trăm người kén vào cung một lúc,
Mòn mỏi xuân xanh suốt cả đời.
Nhớ lúc ra đi biệt họ hàng,
Dìu lên xe tiễn cấm buồn thương,
Bảo vào cung cấm, được sung sướng,
Mày mặt tươi hồng, ngực nở nang.
Chưa được đức vua nhìn thấy mặt,
Đã bị Dương Phi để ý ngầm.
Ghen bắt đầy vào cung Thượng Dương,
Phòng không từ đó sống âm thầm.
Sống phòng không, đêm thu dài,
Đêm dài không ngủ giời tối hoài.
Bên ngọn đèn tàn ngơ ngẩn bóng,
Tí tách mưa đêm dội cửa ngoài.
Ngày xuân chẩy,
Ngày chẩy, võ võ trời lâu tối,
Oanh vàng hát mãi chẳng buồn nghe,
Trông én đậu đôi già chẳng ngơi
Oanh đi én lại bao âm thầm
Xuân tới thu qua chẳng nhớ năm
Cung sâu chỉ biết nhìn trăng sáng
Tình tuần trăng đã bốn năm trăm
Ngay nay trong cung tuổi già nhất
Ai nấy gọi đùa cụ Thượng thư
Giày dép đi chật, áo quần hẹp
Sáp xanh tô mày, mày nhỏ sẹp,
Người ngoài không nhìn, nhìn phải cười,
Cuối đời Thiên Bảo thế mới đẹp.
Người Thượng Dương,
Khổ rất nhiều.
Trẻ cũng khổ,
Già cũng khổ.
Trẻ khổ già khổ đều ra sao?
Anh không thấy bài phú “Mỹ nhân” xưa kia của Lã Hướng,
Lại không thấy bài ca “người Thượng Dương tóc bạc” ngày nay ru?
[1] Một cung điện tại Đông đô Lạc Dương, xây từ thời Đường Cao Tông. Từ khi Huyền Tông có Dương Quý Phi, các cung nhân được tuyển thường niên đều được an trí tại nơi này, không bao giờ được vua chiếu cố.
[2] Đường Minh Hoàng.
[3] Dương Quý Phi.
[4] Thời gian độ bốn mươi năm.
[5] Niên hiệu Đường Minh Hoàng.
[6] Cuối năm Thiên Bảo, Minh Hoàng ngầm sai người đi tìm gái đẹp. Người ta gọi bọn này là hoa điểu sứ. Thủa ấy có Lã Hướng làm bài Mỹ nhân phú ngụ ý chê Đường Minh Hoàng.