18/09/2024 02:43Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 26/07/2024 08:32
Nguyên tác
千里關河策馬行，
飽經春色又秋聲。
天邊蓬鬢誰知己，
隴上梅枝數送情。
省閣無才裨政軸，
門閭有夢到征程。
歸鞭預訂歡杯日，
露後霜前節序更。
Phiên âm
Thiên lý quan hà sách mã hành,
Bão kinh xuân sắc hựu thu thanh.
Thiên biên bồng mấn thuỳ tri kỷ,
Lũng thượng mai chi[1] sác tống tình.
Sảnh các[2] vô tài tỳ chính trục,
Môn lư hữu mộng đáo chinh trình.
Quy tiên dự đính hoan bôi nhật,
Lộ hậu sương tiền[3] tiết tự canh.Dịch nghĩa
Quan hà ngàn dặm, quất ngựa ra đi,
Từng nếm đủ màu xuân và tiếng thu.
Tóc rối nơi chân trời, biết ai người tri kỷ,
Cành mai Lũng Đầu, chứng kiến bao lần tiễn đưa.
Nghĩ mình vô tài, không giúp ích gì trong sảnh các,
Giấc mộng quê nhà vẫn theo bước chân đường trường.
Dự tính ngày quay về cùng nhau vui nâng chén,
Sẽ vào khoảng sau mùa móc trước mùa sương.
Hiệu lý là ông là con thứ tư cụ Phan Huy Cận, huý là Sảng, tên chữ là Thành Phủ, tên hiệu là Lễ Trai, lúc nhỏ còn tên là Trạc, sinh năm Giáp Thân (1764), thân mẫu là bà á thất Nguyễn Thị Nhã, đỗ Hương cống thịnh khoa Kỷ Hợi (1779), thi hội nhiều lần trúng tam trường. Lúc đầu làm chức Tự thừa, thời Tây Sơn được bổ chức Hiệu lý Viện Hàn lâm, tước Phái Lộc bá; mùa thu Mậu Ngọ (1798) làm chức Hữu quản lý huyện Thạch Thất; sau đổi tên là Giám, tự là Thúc Minh, rồi về Cổ Nhuế dạy học, lấy hiệu là Phục Am công. Tác phẩm có Tuân đính liệt huyện đăng khoa lục, Tăng bổ sự tích. Ông mất tháng giêng năm Tân Mùi (1811), 48 tuổi.
[1] Thơ Lục Khải gửi Phạm Việp có câu: “Chiết mai phùng dịch sứ, Ký dữ
Lũng Đầu nhân” (Bẻ cành mai vừa gặp người phu trạm, liền gửi cho người bạn ở Lũng Đầu), ý nói nhiều lần đi xa.
[2] Chỉ chung các cơ quan đầu não trong triều đình như: Nội các, Bí thư các, Thượng thư sảnh, Trung thư sảnh, v.v...
[3] Mùa móc là mùa xuân, mùa sương là mùa thu, theo ý câu: “Xuân lộ, thu sương”. Trong bài tác giả muốn nói tới mùa hạ.