01/10/2024 14:24Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 28/09/2024 19:56
Nguyên tác
千里平原入望賒，
山惟嵩岳水黃河。
沙塵官路青青柳，
土屋民居小小家。
名績稔徵三代後，
淳風較勝八州多。
夕陽客店驢聲鬧，
無數征夫共換車。
Phiên âm
Thiên lý bình nguyên nhập vọng xa,
Sơn duy Tung Nhạc[1] thuỷ Hoàng Hà[2].
Sa trần quan lộ thanh thanh liễu,
Thổ ốc dân cư tiểu tiểu gia.
Danh tích nẫm trưng Tam Đại hậu[3],
Thuần phong giảo thắng bát châu[4] đa.
Tịch dương khách điếm lư thanh náo,
Vô số chinh phu cộng hoán xa.Dịch nghĩa
Bình nguyên vạn dặm, thu vào tầm mắt xa hút,
Núi sông nơi đây, duy có Tung Nhạc và Hoàng Hà.
Đường quan vùng lũng cát, dương liễu xanh xanh,
Dân cư ở trong những ngôi nhà đất nhỏ bé.
Những thắng tích danh tiếng, nhiều năm tỏ rõ sau thời Tam Đại,
Phong tục thuần hậu hơn cả tám châu.
Quán trọ lúc chiều tà huyên náo tiếng la kêu,
Vô số khách đường xa cùng lúc đổi xe.
Nguyên dẫn: “Hà Nam cổ Dự Châu địa, bình sa khoáng miểu, Tung Sơn, Hoàng Hà chi ngoại biệt vô danh sơn đại xuyên. Duyên đồ dương liễu thành hàng, thổ cốc duy cát, lương, miến, mạch. Cư dân miến thực, thổ ốc, phong vật kiệm sắc, phi tự chư tỉnh hoa lệ. Nhất thiết vãng lai hành nhân tự biện trang thác tịnh quy thượng tải khứ, dụng lư mã tiền bôn khiên, vãn phi trần phu thiên, hành sắc phả vi gian khổ. Hựu án tự Ân Thương, Đông Chu, Đông Hán, Bắc Tống lịch triều, đô ấp giai tại Hà Nam cảnh nội, liệt quốc cựu giới như Trịnh, Vệ, Hứa, Trần, giai sứ lộ kinh do chi xứ; cập cổ kim danh hiền sự tích duy Hà Nam vi vưu đa.” 河南古豫州地，平沙曠貌 (nguyên viết邈)，嵩山黃河之外別無名山大川。沿途陽柳成行，土穀惟葛梁麵麥，居民麵食土屋，風物儉嗇，非似諸省華麗。一切往來行人自辨裝橐並歸上載去，用臚馬前奔牽，晚飛塵敷天，行色頗為艱苦。又按自殷商東周東漢北宋，歷朝都邑皆在河南境內，列國舊界如鄭衛許陳皆使路經由之處，及古今名賢事蹟惟河南為尤多。 (Hà Nam thuộc đất Dự Châu xưa, đất đai đều là cát phẳng rộng mênh mông; ngoài núi Tung Sơn và sông Hoàng Hà ra không còn ngọn núi lớn sông to nào khác. Bên đường dương liễu mọc thành hàng, hoa màu chỉ có sắn, lúa mì, lúa mạch. Dân cư ăn lúa mì, ở nhà đất; phong tục cần kiệm không xa hoa như các tỉnh khác. Khách vãng lai trên đường tự đưa hành lý lên xe chở, dùng lừa ngựa kéo chạy trước, bụi bay mù trời; cảnh đi đường cũng khá vất vả. Xét: các triều đại Ân Thương, Đông Chu, Đông Hán, Bắc Tống đều đóng đô ở đất Hà Nam, phân giới cũ của các nước Trịnh, Vệ, Hứa, Trần, đều là những nơi sứ bộ đi qua. Sự tích các nhân vật nổi tiếng ở đất Hà Nam là nhiều nhất.)
[1] Ngọn núi nổi tiếng trong hàng Ngũ Nhạc ở Trung Quốc. Gồm Tung Sơn (Trung Nhạc), Thái Sơn (Đông Nhạc), Hoa Sơn (Tây Nhạc), Hành Sơn (Nam Nhạc), Hằng Sơn (Bắc Nhạc). Theo Hán thư, Hán Vũ Đế lên thăm núi Tung Sơn bỗng nghe có tiếng hô “vạn tuế”, người đương thời cho là thần núi hiển linh.
[2] Con sông lớn thứ hai Trung Quốc, phát nguyên từ Thanh Hải, chảy qua các tỉnh Thiểm Tây, Sơn Tây, Hà Nam, Sơn Đông rồi ra biển. Vì có nhiều nước phù sa màu vàng, nên gọi là Hoàng Hà.
[3] Câu này ý nói là sau ba đời Hạ, Thương, Chu, đất này vẫn nhiều nhân vật có tiếng tốt.
[4] Trung Quốc cổ có chín châu, thì Dự Châu (nay là tỉnh Hà Nam) là một trong số đó. Tác giả khen phong tục ở châu này thuần hậu hơn nhiều châu khác.