20/09/2024 09:32Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 25/08/2024 12:15
Nguyên tác
理端透會月盈堂，
物想消磨雪撒塘。
彭澤敢希陶靖節，
鏡湖猶羨賀知章。
質同古柏凌霜後，
心似閒雲發嶺陽。
君子禔窮歸短範，
豈須寥廓說遊方。
Phiên âm
Lý đoan thấu hội, nguyệt doanh đường,
Vật tưởng tiêu ma, tuyết tát đường.
Bành Trạch cảm hy Đào Tĩnh Tiết[1],
Kính hồ do tiện Hạ Tri Chương[2].
Chất đồng cổ bách[3] lăng sương hậu,
Tâm tự nhàn vân phát lĩnh dương.
Quân tử đề cùng quy đoản phạm,
Khởi tu liêu khuếch thuyết du phương.Dịch nghĩa
Đầu mối của đạo lý thấy rõ như trăng giãi đầy nhà,
Mơ tưởng dục vọng tiêu tan như tuyết rắc trên đường.
Dám mong như Đào Tĩnh Tiết ở Bành Trạch,
Vẫn muốn như Hạ Tri Chương với Kính hồ.
Chất như cây bách già đã vượt qua mùa sương,
Lòng tựa áng mây nhàn đi ra từ phía nam núi.
Quân tử giữ mình cho đúng khuôn phép,
Cần gì phải nói những chuyện viển vông xa xôi.Bản dịch của Đỗ Ngọc Toại
Đạo xưa vằng vặc, bóng trăng gương,
Lòng tục lâng lâng, tuyết mặt đường.
Bành Trạch, dám đâu mong Tĩnh Tiết,
Kính hồ, vẫn muốn học Tri Chương.
Lòng như mây nhạt vừa ra núi,
Chất tựa thông già há ngại sương.
Quân tử tiến lui cần đúng lúc,
Viển vông chi nói chuyện đường trường.
Nguyên dẫn: Trong bức thư vừa rồi, được thai huynh nói về tài sáng suốt, đoán trước được việc đời của Đào Chu công[4] cùng Lưu hầu[5], Nghiệp hầu[6]. Tôi thấy những sự tích đã quá lâu ấy, nay không thể với tới. Chúng ta làm hay nghỉ là phải tuỳ thời, cốt sao không thẹn với lòng, không trái với mình, tu dưỡng thành đạo đức, sự nghiệp, để không phụ cái thông minh mà tạo hoá phú cho, là đủ rồi. Kính hoạ theo mấy vần trước, mong được chỉ giáo.
[4] Đời Xuân Thu, Phạm Lãi giúp vua Việt là Câu Tiễn phá nước Ngô để báo thù. Khi thành công rồi, Câu Tiễn tôn làm Thượng tướng quân. Phạm Lãi cho Câu Tiễn là người bạc, không thể chung sống trong cảnh phú quý, bèn bỏ quan, đổi họ tên là Đào Chu công, mang Tây Thi đi tiêu dao ở Ngũ Hồ.
[5] Tức Trương Lương, người nước Hàn. Khi Hàn bị Tần diệt, để trả thù cho nước, ông theo giúp Hán Cao Tổ, bầy mưu tính kế, diệt được Tần Sở, được phong là Lưu hầu. Thấy việc báo thù đã thành công, ông liền thoái thác là đi tu tiên.
[6] Tên là Lý Bí, đời Đường là người có tài, qua các triều vua Huyền Tông, Túc Tông, Đại Tông, đều được trọng dụng song bị triều thần gièm pha nên phải rút lui, đến đời Đức Tông được phong tước là Nghiệp hầu.
[1] Tức Đào Tiềm đời Tấn. Ông làm quan tể ở huyện Bành Trạch chưa đầy ba tháng, cho là phải khuất phục, bỏ quan về làm ruộng, lấy việc ngâm thơ, uống rượu thưởng hoa làm vui.
[2] Người đời Đường, làm quan rất thanh liêm. Khi cáo lão, được vua cho một phần khu hồ có tên là Kính hồ (còn gọi là Giám hồ) để làm nơi du ngoạn.
[3] Một giống cây gỗ rắn, mùa rét không rụng lá. Người ta thường dùng đôi với cây tùng (tùng bách) để nói về tiết kiên trinh.