18/09/2024 02:37Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 24/07/2024 08:44
Nguyên tác
臣分馳驅久在行，
壎篪偏憶舊和聲。
門風撐拄吾殫慮，
山景招邀爾適情。
春草句成催旅夢，
秋蓴興到阻修程。
健來當有吟題夥，
野靄山雲曉暮更。
Phiên âm
Thần phận trì khu cửu tại hành,
Huân trì[1] thiên ức cựu hoà thanh.
Môn phong xanh trụ ngô đàn lự,
Sơn cảnh chiêu yêu nhĩ thích tình.
Xuân thảo cú thành[2] thôi lữ mộng,
Thu thuần[3] hứng đáo trở tu trình.
Kiện lai đương hữu ngâm đề khoả,
Dã ái sơn vân hiểu mộ canh.Dịch nghĩa
Phận làm tôi bấy lâu phải rong ruổi trên đường,
Vẫn nhớ tiếng huân trì hài hoà ngày trước.
Giữ thói nhà, anh từng hết cách lo toan,
Cảnh núi chào mời, chú hẳn tha hồ thoả thích.
Ngọn cỏ ngày xuân, câu thơ đã thành, giấc mộng xa nhà thêm giục giã,
Rau thuần mùa thu, thú quê lại nhớ, ngặt nỗi cách trở đường xa.
Lâu nay mạnh giỏi, chú hẳn ngâm vịnh nhiều,
Vì ráng đồng mây núi, cảnh ấy sớm chiều luôn thay đổi.
Ông là con thứ tư cụ Phan Huy Cận, huý là Sảng, tên chữ là Thành Phủ, tên hiệu là Lễ Trai, lúc nhỏ còn tên là Trạc, sinh năm Giáp Thân (1764), thân mẫu là bà á thất Nguyễn Thị Nhã, đỗ hương cống thịnh khoa Kỷ Hợi (1779), thi Hội nhiều lần trúng tam trường. Lúc đầu làm chức Tự thừa, thời Tây Sơn được bổ chức Hiệu lý Viện Hàn lâm, tước Phái Lộc bá; mùa thu Mậu Ngọ (1798) làm chức Hữu quản lý huyện Thạch Thất, sau đổi tên là Giám, tự là Thúc Minh, rồi về Cổ Nhuế dạy học, lấy hiệu là Phục Am công. Tác phẩm có Tuân đính liệt huyện đăng khoa lục, Tăng bổ sự tích. Ông mất tháng Giêng năm Tân Mùi (1811), 48 tuổi.
[1] Nguyên bản “huân” viết 塤, tên hai loại nhạc cụ thời xưa của Trung Quốc. Trong Kinh thi có câu “Bá thị xuy huân, trọng thị xuy trì” (Người anh thổi huân, người em thổi trì), ý nói tình thân thiết giữa anh em, hài hoà như chơi nhạc.
[2] Em họ của Tạ Linh Vận tên là Huệ Liên giỏi thơ từ thuở nhỏ. Một hôm Tạ Linh Vận nghĩ một câu thơ mãi không được, bỗng mộng thấy Huệ Liên đến, liền làm đuợc câu “Trì đường sinh xuân thảo” (Bờ ao mọc cỏ xuân). Tác giả dẫn câu thơ này ý nói có người em học giỏi.
[3] Trương Hàn người đất Ngô thời Tấn đi làm quan xa, mỗi khi thấy gió thu thổi về lại nhớ đến phong vị quê nhà là canh rau thuần, gỏi cá lô.