01/10/2024 14:28Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 28/09/2024 20:26
Nguyên tác
滔滔切石莫相親，
為感羈棲衛地頻。
轍跡故知違俗好，
磬聲尚冀渡迷津。
有心欲挽重花旦，
忘世何難荷蕢人。
玉振遺音雷宇宙，
碑亭萬古仰彌新。
Phiên âm
Thao thao thiết thạch mạc tương thân,
Vị cảm ky thê Vệ địa tần.
Triệt tích cố tri vi tục hảo,
Khánh thanh thượng ký độ[1] mê tân.
Hữu tâm dục vãn trùng hoa đán,
Vong thế hà nan hạ quỹ nhân.
Ngọc chấn di âm lôi vũ trụ,
Bi đình vạn cổ ngưỡng di tân.Dịch nghĩa
Giảng thuyết thao thao tha thiết nhưng chẳng có ai muốn kết thân,
Vì thế mà thương cảm tình cảnh cơ nhỡ nhiều lần ở đất Vệ.
Bánh xe in dấu khắp nơi, vốn biết điều thuyết giảng trái với điều người đời ưa thích,
Tiếng khánh còn mong đưa người qua khỏi bến mê.
Tấm lòng mong muốn kéo lại buổi ban mai thời Nghiêu Thuấn,
Quên cuộc đời, chẳng ngại gì những chỉ trích như lời người đội sọt qua cửa.
Khánh ngọc vang lên, dư âm còn chấn động vũ trụ,
Ngôi đình bia vạn cổ, chiêm ngưỡng ngày một thấy mới thêm.
Nguyên dẫn: “Vệ Huy phủ thành tây bắc nhị thập lý hứa, hữu Khổng Tử kích khánh xứ thạch bi, phú dĩ phương đình, môn biển thạch khắc ‘Ngọc chấn dư âm’” 衛輝府城西北二十里許有孔子擊磬處石碑，覆以方亭，門扁石刻玉振遺音 (Cách thành phủ Vệ Huy khoảng 20 dặm về hướng tây bắc là nơi có tấm bia đá “Khổng Tử gõ khánh”, bia được che bằng ngôi phương đình bằng đá, biển đá ở cửa khắc dòng chữ “Ngọc chấn di âm” [Dư âm khánh ngọc vang động]).
Nơi Khổng Tử gõ khánh tức thành Vệ Huy nước Vệ thời Xuân Thu, nay thuộc tỉnh Hà Nam. Thời ấy Khổng Tử đi du thuyết về đạo học của mình khắp các nước chư hầu, nhưng không ai nghe theo. Ông từng dừng chân tại nước Vệ, đánh khánh giảng học. Lúc đó có người đội sọt đi qua, hỏi: “Người đánh khánh có lòng chăng?” Rồi lại nói: “Cái tiếng lanh canh ấy quê mùa quá! Chẳng ai hiểu mình vậy, chỉ là tự mình tự hiểu mà thôi!”, “Sâu thì để cả áo mà lội, cạn thì xắn áo mà đi qua!” Có người còn bảo Khổng Tử: “Là người biết việc không thể làm được mà cứ làm phải không?” (Luận ngữ, Hiến vấn). Vệ là nước Khổng Tử dừng chân nhiều lần. Khoảng thời Bắc Nguỵ, địa khu Vệ Huy (nơi đất cổ) có một công trình kiến trúc kỷ niệm nơi Khổng Tử gõ khánh, đến đời Minh (năm 1587) mới xây Kích Khánh đình, rất có giá trị nghệ thuật, sau đình bị hỏng, đến đời Thanh lại trùng tu. Hiện ở đó còn tấm bia khắc 5 chữ “Khổng Tử kích khánh xứ” là ngự bút của vua Càn Long.
[1] Văn bản khuyết một chữ, nhóm soạn sách đoán thêm vào chữ “độ”.