21/12/2024 21:36Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Phú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 21/09/2024 12:57
Than ôi!
Xuân dầm mưa thuỵ, rỡ ràng viện ngọc đoá hoa ghen;
Thu dệt mây sầu, bát ngát cung Ngân vừng nguyệt xế.
Dấu thiêng khôn nẻo tìm suy;
Nỗi thảm xiết đâu kể lể.
Nhớ xưa điện Nghiêu vắt thuế[1], trên tay màu vàng ngọc chắt chiu;
Tới phen sân Thuấn đưa xe, bên gối tiếng sắt cầm vui vẻ.
Cung hoà đà rạng nét phượng quan[2];
Nền đức sớm nối điềm lân chỉ[3].
Nối hương hồn trước vâng lượng cả, chốn tùng thu[4] đều êm bóng thuở tiên triều;
Rải móc mưa thêm đội ân thừa, phận qua cát[5] cũng lây thơm bên ngoại thị[6].
Nghĩ lão thân[7] mà nhờ có vẻ vang;
Là tiên tích đã mượn cho màng mẻ.
Tấp nập buổi cung vi hương ngự bén, từng vui vầy mà nức cả phấn son;
Ngậm ngùi khi phủ trạch giọt mưa tuôn, những ướp [?] để khoe cùng lan quế.
Sao sương bao nả giục thoi oanh;
Nắng gió cớ chi lay trướng thuý?
Thang thuốc rước mạch Kỳ phương Biển[8], phút đầy vơi thời luống những toan đương;
Đàn tràng nương phép Bụt bùa tiên, còn lo lắng thời càng thêm thăn thỉ[9].
Dầy dầy lòng thắm những đam lo;
Bặt bặt hồn thơm đà phút lẩy.
Gác vẽ cung thêu ở đó, ra vào trông nền nếp hãy mơ màng;
Non Bồng vườn Lãng phương nao, hôm sớm tưởng tiếng tăm đà quạnh quẽ.
Châm tà lược vắng bóng loan ngưng;
Chăn quảy nệm phong mùi xạ tẻ.
Sầu với buổi thềm không hoa rụng, khắt khe trước gió nối vần loan;
Thảm cùng khi non diễn mây lồng, cầu ván dưới trăng rây khúc dế.
Ôi!
Nguyệt gác bóng đồng;
Sương treo ngọn hẹ.
Kiếp tử sinh vốn cũng xoay vần;
Vầy u hiển hội đà chia rẽ.
Hay là ngại trần hoàn chật hẹp, bạn quần tiên mời lên hội Bàn Đào;
Hay là nhân triều vũ vừa rồi, toà hậu thánh ruổi về miền tử lý[10].
Cảm khúc nôi khôn tả mạch phiền;
Chạnh đầu gót thêm tuôn giọt lệ.
Tủi bấy nhẽ suốt mình nhân cảnh, ở sau này còn ấm lạnh nhiều bề;
Tiếc sao chăng hay gót tiên du, về trước ấy được vuông tròn mọi nhẽ.
Hổ sách già mà còn gậm đắng cay;
Trách máy nhiệm chẳng có cân nặng nhẹ.
Ngưng hai chút tuổi ấu xung ngây ngốt, chồi măng đoá sữa chửa biết đường dưỡng táng làm sao;
Đòi chín lần lòng hiếu kính băn khoăn, bàn ngọc sách vàng âu rất bực vinh ai là thế.
Rày nhân:
Hầu cách linh dư;
Kính dâng điện lễ.
Ấy cỏ chiều hoa ngao ngán, ngùi trông hâm vệ muốn liều theo;
Bên trời góc bể bơ vơ, riêng mượn nghi văn mơ tỏ kể.
Hỡi ôi cảm thay!
Phạm Văn Ánh phiên âm từ chữ Nôm.
Đây là bài văn tế Vũ hoàng hậu Lê Ngọc Hân.
[1] Cái khăn tay.
[2] Mũ phượng.
[3] Vết chân con lân, lấy ý từ bài Lân chi chỉ trong Kinh thi, chỉ nếp nhà nhân hậu, đông con nhiều cháu. Ở đây nói việc công chúa đã sinh hoàng tử.
[4] Hai loài cây thường được trồng ở mộ địa, do đó được dùng chỉ mồ mả, hoặc cụ thể hơn là mồ mả cha mẹ.
[5] Cây dưa và sắn dây, ý nói thân phận nữ nhi.
[6] Họ bên ngoại.
[7] Thân già, ở đây chỉ từ cung Phù Ninh, thân mẫu Vũ hoàng hậu.
[8] Tức xem mạch thì nhờ ông Kỳ, phương thuốc thì nhờ ông Biển. Kỳ tức
Kỳ Bá, Biển tức Biển Thước, đều là các danh y thời cổ.
[9] Ân cần dặn dò.
[10] Quê hương.