23/11/2024 19:04Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Đăng bởi Trần Hà Nam vào 06/03/2017 00:55
Còn đâu tráng lệ những thời xanhQuan niệm về thời gian trong bài thơ này đối nghịch hẳn với truyền thống, không phải là thời gian tuần hoàn mà là một dòng chảy gấp gáp, hoà quyện với nỗi thống khổ, tâm trạng cô đơn của cái tôi cá nhân cá thể. Cách nhìn thời gian ấy dung chứa cả một quan niệm sống, quan niệm nghệ thuật nhất quán của Hàn Mặc Tử.
Mùi vị thơm tho một ái tình
Đố kiếm cho ra trong lớp bụi
Ít nhiều hơi hám của kiên trinh
Đừng tưởng ngàn xưa còn phảng phất
Nơi làn gió nhẹ lúc ban đêm
Hồn xưa tự ấy không về nữa
Ở cõi hư vô dấu đã chìm
Chỉ có trăng sao là bất diệt
Cái gì khác nữa thảy đi qua
Tây Thi nàng hỡi bao nhiêu tuổi
Vẻ đẹp mê tơi vẫn nõn nà?
Tôi lạy muôn vì tinh tú nhé
Xin đừng luân chuyển để thời gian
Chậm đi cho kẻ tôi yêu dấu
Vẫn giữ màu tươi một mỹ nhân.
Anh điên anh nói như người dạiKhoảnh khắc “trút linh hồn” cũng là khi mở lòng để lắng nghe, để đợi chờ và được sống cùng những khát vọng khắc khoải. Nhưng rồi cũng là lúc nhà thơ tự cảm được nỗi thất vọng vì đón đợi một tấm lòng mà không gặp. Khi ấy hồn thơ như cạn kiệt sinh khí thành “lời thảm thương rền giữa nẻo mơ”, giữa lúc “máu đã khô rồi, thơ cũng khô”:
Van lạy không gian xoá những ngày…
Ta trút linh hồn giữa lúc đâyThường trực trong Hàn là nỗi ám ảnh của Hư Vô, không phải nỗi ám ảnh kiểu Xuân Diệu mà hiện lên “sượng sần”, “tê điếng” từng giác quan, trong chính cuộc sống phải đấu tranh với bệnh tật để giành giật sự sống của thi nhân. Đi tìm sự hiện hữu của Hồn trong khi phải vượt lên nỗi đau của Xác, đó chẳng phải là ý nghĩa thiêng liêng làm nên giá trị đời người sao, cớ sao phải phủ nhận nó để đi tìm một cái thi học tột cùng xa lạ nào? Với Hàn, thơ là điểm tựa duy nhất để chống chọi nỗi cô đơn, nhưng có khi thơ lại là hiện hữu của nỗi đau dày vò, của sự bất lực:
Gió sầu vô hạn nuối trong cây
– Còn em sao chẳng hay gì cả?
Xin để tang anh đến vạn ngày
Này đây lời ngọc song song,Tất nhiên, phẩm chất của một loại thơ như thế đều phải bắt nguồn từ chân cảm trăm phần trăm, không thể là thứ thơ nhập đồng, lên đồng giả hiệu! Người đọc đến với thơ Hàn vì lẽ đó, tự nhiên như hơi thở, như khí trời chứ không phải để đi tìm những thuyết lý xa lạ, những kiểu làm màu cho thơ. Người đọc chứng kiến nỗi đau rất thật, hạnh phúc rất thật nhưng lại không phải là cái thật như đếm có sao nói vậy, để cùng trửng giỡn với trăng, no nê khoái lạc và thậm chí bị cuốn vào cả cái điên cuồng, đớn đau, tuyệt vọng của Hàn, lòng rỉ máu theo những lời thơ “đau thương”, nỗi “sầu vạn cổ” đọng thành “những giọt lệ”:
Xin dâng muôn sóng tơ đồng vơi vơi.
Xin dâng này máu đang tươi,
Này đây nước mắt, giọng cười theo nhau.
Tôi vẫn còn đây hay ở đâu?Nỗi đau tình duyên, cảm giác lỡ làng, hụt hẫng nuối tiếc vốn dĩ nhan nhản thường trực trong Thơ mới thời bấy giờ, nhưng khi đọc Hàn Mặc Tử, tất cả vụt hiện lên như một nỗi ám ảnh về ranh giới sống – chết, hiện hữu – hư vô, được cụ thể hoá từ xác thân để hồn thăng hoa về một bến Hàn giang trong nỗi cô đơn rợn ngợp. Trăng vừa là “trăng vàng trăng ngọc” đấy, vụt đã tan tành, vỡ vụn trong nỗi nhớ thương đứt ruột “Hôm nay có một nửa trăng thôi/ Một nửa trăng ai cắn vỡ rồi/ Ta nhớ mình xa thương đứt ruột/ gió làm nên tội buổi chia phôi”. Ánh trăng ấy vừa gần gũi, vừa khác xa với nỗi bịn rịn của Truyện Kiều “vầng trăng ai xẻ làm đôi…” – một bên là cái nhìn khách thể, một bên là sự chuyển hoá vào tâm trạng chủ thể, hiện rõ bóng dáng cô đơn của Hàn. Hoá ra ngay cả “trăng sao” cũng không “bất diệt” như Hàn tưởng, không phải là một giá trị bất biến tròn đầy, vĩnh hằng mà càng về sau càng trở nên khác thường, biến ảo theo từng cung bậc, nhịp điệu, sắc thái của hồn người. Trăng nhập vào châu thân, cùng Hàn làm những cuộc hành trình trong thơ không giống bất kì ai: có lúc hiện lên trong sự hài hoà “tôi cũng trăng mà nàng cũng trăng”, có lúc lại biến ảo thành “bóng nàng yêu tinh/ nhịp cười như vỡ tiếng pha lê”, lúc lảo đảo “gió rít tần cao trăng ngã ngửa”… Trăng trở thành đại lượng thời gian, không gian của riêng Hàn, “vui, buồn, giận hờn” cùng Hàn trong những “cơn lâm luỵ vừa trải qua dưới thế”. Cuối cùng trăng cũng xuất hiện trong lời thơ của Hàn tiên tri về cái chết của chính mình:
Ai đem tôi bỏ dưới trời sâu?
Sao bông phượng nở trong màu huyết
Nhỏ xuống lòng tôi những giọt châu?
Một mai kia ở bên khe nước ngọcTheo những lời kể của bạn bè Hàn, thi nhân từng có tâm nguyện khi chết đi sẽ hoá thân cùng tập Đau thương của mình, phải chăng đó cũng là một kiểu sám hối trước giờ về Nước Chúa:
Với sao sương anh nằm chết như trăng
Không có một nàng tiên mô đến khóc
Đến hôn anh và rửa vết thương tâm
Xin thứ tha những câu thơ tội lỗiNhưng cũng có thể có một cách lí giải khác, tuy rằng võ đoán nhưng cũng có lí riêng của nó, để cắt nghĩa cho mong muốn thiêu huỷ đứa con tinh thần: trong thời điểm sáng tạo nhạy cảm sẽ dễ khiến nhiều người ngộ nhận, bắt chước để đem lại những tiếng rên siết, sầu bi cho đời chăng? Hành trình “hương thơm” – “mật đắng” – “máu cuồng và hồn điên” dường như Hàn đã trải qua mấy kiếp người, với những vần thơ máu lệ. Cái ranh giới Đạo – Đời đôi khi không thể đem ra cắt nghĩa ở đây. Nhưng khi thơ Hàn đã thật sự đem lại cho người đọc những yêu thương và đau khổ cõi người của chính nhà thơ một cách trọn vẹn, thì Thơ ấy là Đời, cũng là Đạo – vì đó là sản phẩm của một tâm hồn trong veo và thánh thiện. Bởi vậy, thơ ấy sẽ mãi đồng hành trong những vui buồn nhân thế, mãi mãi đến muôn sau…
Của bàn tay thi sĩ kẻ lên trăng
Trong bao đêm xao xuyến vũng sông Hằng
Tôi ước ao là tôi ước aoNgười Thơ ấy đã sống trong thơ, và thơ sẽ tiếp tục rong ruổi hành trình sống của Hàn giữa cuộc đời này!
Tình tôi vô lượng sẽ dâng cao
Như bông trăng nở, bông trăng nở
Những cánh bông thơ trắng ngạt ngào…
In từ trang: https://www.thivien.net/ » Hàn Mặc Tử » Hàn Mặc Tử, hành trình thơ - hành trình sống