Chủ đề: Về bản dịch bài thơ Đợi anh về

VỀ BẢN DỊCH ĐỢI ANH VỀ


Bài thơ Đợi anh về của Simonov qua bản dịch của Tố Hữu đã làm say mê bao thế hệ. Nhưng giờ đây xin các bạn bình tĩnh xem lại cùng tôi nguyên bản để đối chiếu với bản dịch này, Tố Hữu dịch thật đẹp với thơ 5 chữ mượt mà. Nhưng có đôi chỗ chưa đúng với nguyên tác và có khi còn mang nghĩa tiêu cực mà nguyên tác lại vô cùng tích cực. Xin đơn cử như "ai ngày xưa rơi lệ" không hề có trong nguyên tác và cũng không hề thấy trong bất cứ bản dịch nào tiếng Anh và tiếng Pháp.

Tôi nghĩ bài thơ đã đưa vào giảng dạy trong trường phổ thông hãy nên phát động những cuộc dịch thơ để có thể phong phú hơn cho bài thơ bất hủ này. Là một người yêu thơ nhất là thơ Nga, tôi cũng thử dịch lại bài thơ 5 chữ như Tố Hữu nhưng nhận ngay ra rằng với thơ 5 chữ thật sự không thể diễn đạt hết ý bài thơ, Hai ngôn ngữ khác nhau, nguyên tác lại thật gọn với "hãy đợi anh" như là câu mệnh lệnh, cầu mong được lặp lại nhiều lần sẽ thật khó khi thể hiện bằng thơ 5 chữ. và xin đơn cử một điều nữa "cơn mưa vàng" rất đẹp trong bài thơ chính là cơn mưa thu khi tất cả ngoài trời một màu vàng, cơn mưa thu cũng nhuốm vàng mang nỗi buồn đến cho em, Hay và đẹp đến thế nhưng chưa dịch giả nào với thơ 5 chữ có thể đưa vào bản dịch của mình. Tôi đành dịch lại với thơ 8 chữ mới mong có thể phần nào thể hiện rõ nét hơn nguyên bản.

Bài thơ quả bât hủ! Càng đọc nguyên bản và càng hiểu tiếng Nga ta mới càng thấm cái tài tình của tác giả bài thơ và bởi vậy bản dịch nào càng bám sát nguyên bản thì càng đáng được khuyến khích. Tôi xin tặng cho các thầy cô dạy văn trong các trường phổ thông nhất là các thầy cô trong mạng Violet thân yêu và các bạn học sinh bản dịch của tôi sau bao ngày trăn trở tìm tòi kể cả tìm hiểu các bản dịch tiếng Anh và tiếng Pháp.

Tôi cũng mong diễn đàn tổ chức một cuộc thi dịch bài thơ này để nhiều dịch giả được thể hiện, để chúng ta có thể có được bản dịch phong phú hơn kèm thêm với bản dịch Tố Hữu hiện đang dạy trong các trường phổ thông.


ĐỢI ANH VỀ

Simonov

Hãy đợi anh, anh chắc chắn trở về.

Chỉ một điều hãy vững lòng chờ đợi,

Hãy đợi anh, dẫu mưa thu vàng xối

Xuống lòng em đầy những nỗi u buồn

Hãy đợi anh, dẫu bão tuyết ào tuôn

Hãy đợi anh, dẫu nắng hè đổ lửa

Hãy đợi anh, dẫu không người đợi nữa,

Ngày hôm qua ai quên lãng mất rồi.

Hãy đợi anh dẫu từ chốn xa xôi

Những bức thư không về tay em được,

Hãy đợi anh dẫu rằng bao người khác

Đợi cùng em đã mệt mỏi chán chê



Hãy đợi anh, anh chắc chắn trở về

Em yêu hỡi, đừng chúc điều tốt đẹp

Cho những ai không thể còn đợi được,

Nghĩ giờ đây đã đến lúc quên rồi.

Dẫu mẹ già và con nhỏ, em ơi

Tin rằng anh không còn trên đời nữa,

Dẫu quây quần cùng nhau quanh bếp lửa,

Bao bạn thân hết kiên nhẫn chờ mong,

Uống cùng nhau ly rượu đắng cay lòng

Tưởng nhớ đến người thân yêu đã khuất…

Em cứ đợi, chớ vội vàng nâng cốc

Uống với cùng những người ấy, em nghe.



Hãy đợi anh, anh chắc chắn trở về

Trong kiêu hãnh, anh nhạo cười cái chết

Mặc ai đó không chờ anh đến kết

Có buông câu:- chỉ may mắn mà thôi.

Họ không chờ sao hiểu được em ơi

Anh không chết giữa làn bom lửa xối

Bởi chỉ em với niềm tin chờ đợi

Cứu được anh thoát khỏi mọi hiểm nghèo.

Bằng cách nào anh sống, hỡi em yêu

Chỉ có thể anh cùng em hiểu nổi

Bởi đơn giản chỉ mình em biết đợi

Khác ai ai tất thảy ở trên đời.


Bản dịch Phạm Bá Chiểu

HT xin góp vui ngày chủ nhật.

Жди меня

В.С. , 1941

Жди меня, и я вернусь.
Только очень жди,
Жди,

когда наводят грусть
Желтые дожди,
Жди, когда снега метут,
Жди, когда
жара,
Жди, когда других не ждут,
Позабыв вчера.

Жди, когда из дальних
мест
Писем не придет,
Жди, когда уж надоест
Всем, кто вместе
ждет.
Жди меня, и я вернусь,
Не желай добра
Всем, кто
знает наизусть,
Что забыть пора.
Пусть поверят сын и мать
В то, что нет
меня,
Пусть друзья устанут ждать,
Сядут у огня,
Выпьют горькое
вино
На помин души...
Жди. И с ними заодно
Выпить не спеши.

Жди меня, и я вернусь,
Всем смертям назло.
Кто не
ждал меня, тот пусть
Скажет: - Повезло.
Не понять, не ждавшим им,
Как
среди огня
Ожиданием своим
Ты спасла меня.
Как я выжил, будем
знать
Только мы с тобой,-
Просто ты умела ждать,
Как никто другой.

Đợi anh, anh nhất định về
Kiên lòng đợi nhé, yên bề đợi anh
Nỗi buồn dẫu bủa vây quanh
Khi Mưa Thu lạnh xót tình em ơi  
Đợi anh, khi bão tuyết rơi
Đợi anh, khi nắng đốt trời bức oi
Đợi anh, dù chẳng còn ai  
chờ người, đã lãng quên ngày hôm qua
Đợi anh,  khi tận nơi xa
Những thư anh gửi không về tới em
Đợi anh, khi đã bao người
Cùng em chờ đợi, chán chường ủ ê
Đợi anh, anh nhất định về
Em ơi đừng ước mong gì đẹp hơn
Những người không vững niềm tin
Họ cho đến lúc phải quên nhau rồi
Mẹ già, con nhỏ, em ơi
Hãy tin không có hoạ trời với anh
Dù bên bếp lửa quây quần
Bạn em mệt mỏi lụi dần chờ mong
Nâng ly rượu đắng trong lòng
Nhớ người đã khuất, không trông đợi gì
Thì em, cùng họ uống đi
Nhưng đừng như họ cạn ly vội vàng.
Đợi anh, anh nhất định về
Từ trong cái chết anh về hãnh kiêu
Mặc người không đợi chờ anh
Cho rằng anh sống là điều rủi may
Họ sao hiểu nổi điều này
Anh không chết giữa tên bay đạn thù
Bởi em tin tưởng đợi chờ
Lòng tin em đã thành bùa cứu anh
Chỉ riêng hai đứa chúng mình
Hiểu rằng anh sống, rằng anh trở về
Giản đơn em biết đợi chờ
Không ai biết đợi biết chờ như em

(Bản dịch Hoàng Tâm)

Tuyệt!
Hai bản dịch đều rất hay. Xin cảm ơn hai bác. Xin phiền chú Hoàng Tâm và bác Phạm Bá Chiểu gửi bản dịch lên Thi Viện với ạ.
Chú Hoàng Tâm ạ, chỉ có một chỗ là cháu thấy hơi chưa ổn, là từ "hãnh kiêu". :) Hic.

Cảm ơn HXT đã góp ý cực kỳ chính xác. Nhiều chỗ phóng tác cho vui!. Bản dịch của Tố Hữu đã quá đạt (dù không sát nguyên bản Nga), bài thơ đã đi vào lòng mọi người qua Tố Hữu.
Bản dịch nghĩa phải là HXT post lên mới tin cậy được.
Dù sao các bạn đã nêu chủ đề này, HT mạo muội góp vui thôi:
Nguyên bản tiếng Nga (kể cả dấu phảy, chấm, xuống dòng) lấy từ http://www.litera.ru/stixiya/authors/simonov.html
là:
* * *

Жди меня, и я вернусь.
Только очень жди,
Жди, когда наводят грусть
Желтые дожди,
Жди, когда снега метут,
Жди, когда жара,
Жди, когда других не ждут,
Позабыв вчера.
Жди, когда из дальних мест
Писем не придет,
Жди, когда уж надоест
Всем, кто вместе ждет.

Жди меня, и я вернусь,
Не желай добра
Всем, кто знает наизусть,
Что забыть пора.
Пусть поверят сын и мать
В то, что нет меня,
Пусть друзья устанут ждать,
Сядут у огня,
Выпьют горькое вино
На помин души...
Жди. И с ними заодно
Выпить не спеши.

Жди меня, и я вернусь,
Всем смертям назло.
Кто не ждал меня, тот пусть
Скажет: - Повезло.
Не понять, не ждавшим им,
Как среди огня
Ожиданием своим
Ты спасла меня.
Как я выжил, будем знать
Только мы с тобой,-
Просто ты умела ждать,
Как никто другой.

1941

HT dịch nghĩa như sau (xin đừng cười):
Hãy đợi anh, anh (quả là) sẽ về (thật).
Hãy chỉ  (rất mực) chờ đợi,
Hãy đợi chờ, khi những trận mưa vàng
gợi nỗi buồn,
Hãy đợi chờ, khi bão tuyết,
Hãy đợi chờ, khi trời nóng,
Hãy đợi chờ, khi những người khác không còn chờ,
đã lãng quên ngày hôm qua.
Hãy đợi chờ, khi từ những miền xa xôi
Thư không đến được,
Hãy đợi chờ, khi mọi người cùng chờ
đã chán nản

Hãy đợi anh, anh (quả là) sẽ về (thật),
Không cầu mong những điều tốt lành
Cho những ai tâm niệm rằng
đã đến lúc quên nhau.
Hãy để mẹ và con tin rằng
Không còn anh
Hãy để các bạn đang mệt mỏi vì chờ đợi,
ngồi bên lửa,
uống cạn  rượu đắng cay
tưởng nhớ những linh hồn…
Hãy đợi. Dẫu em cùng (hoàn cảnh) chung với họ
Hãy uống không vội vàng.

Hãy đợi anh, anh (quả là) sẽ về (thật),
Mọi cái như trêu ngươi cái chết.
Ai không chờ đợi anh thì  hãy để
họ nói: - Thật là may.
Họ không hiểu, không chờ đợi được
như chúng mình chờ mong nhau
với ngọn lửa trong tim.
Em đã cứu sống anh.
Chỉ các anh và em hiểu được
vì sao anh vẫn sống-
Thật giản đơn vì em biết chờ đợi,
Không người khác nào như thế

Còn việc dịch lại bài thơ này thì đành chịu vậy hoặc chờ dịp khác, mong bản dịch của các bạn.
Chân thành cảm ơn các bạn.

Cảm ơn nhà thơ, dịch giả Hoa Xuyên Tuyết đã có nhã ý.Cảm ơn nhà thơ, dịch giả Hoàng Tâm đã có bản dịch thơ lục bát mượt mà và cả bản dịch nghĩa.
Xin được chuyển đến bạn đọc bản dịch nghĩa của Chiểu. Rất mong mọi người chỉ giáo. Vẫn biết trong thi viện nhiều cao thủ giỏi tiếng Nga, nhưng vì yêu bài thơ, Chiểu cũng xin mạo phạm đưa ra bản dịch nghĩa của mình.

ĐỢI ANH VỀ
Hãy đợi anh, anh chắc chắn trở về (вернусь-
động từ thể hoàn thành- biểu hiện sự chắc chắn)
Chỉ có điều là em hãy phải đợi chờ dài lâu lắm, (nhiều dữ lắm đó)
Hãy chờ anh khi những cơn mưa (thu) vàng
Gợi lòng em những nỗi u buồn
Hãy chờ khi bão tuyết quét
Hãy chờ khi nắng lửa
Hãy chờ khi không ai chờ những người khác nữa
Từ hôm qua (đã từ lâu) họ đã quên rồi
Hãy chờ dù từ những chốn xa xôi
Những bức thư không đến
Hãy chờ dù những người chờ cùng em
Đã nản lòng

Hãy đợi anh, anh chắc chắn trở về
Em hãy đừng chúc điều tốt đẹp (chúc phúc)
Cho những ai đã nhập tâm một điều
Đã đến lúc (phải) quên rồi (Đoạn này xin được giải thích thêm chút vì hơi khó hiểu:- Em đừng (có mà) chúc phúc cho những kẻ luôn luôn tâm niệm rằng thôi không chờ đợi nữa, đã đến lúc phải quên rồi- ý nói đừng bao giờ chúc điều tốt đẹp cho những ai không kiên tâm chờ đợi)
Dẫu mẹ già và con nhỏ
Tin rằng anh đã không còn trên đời
Dẫu những bạn thân đã mệt mỏi không chờ được nữa
Cùng ngồi xuống bên bếp lửa
Uống cùng nhau rượu đắng
Để tưởng nhớ đến linh hồn (người đã khuất)
Hãy (cứ) đợi, chớ vội uống cùng họ

Hãy đợi anh , anh chắc chắn trở về
Nhạo cười cái chết (lối nói kiêu hãnh của người Nga- kiểu: tớ làm sao mà chết được/thần chết là cái đinh!)
Mặc ai không đợi anh
Có buông câu:- “Chẳng qua là may mắn!” (sống được chẳng qua là gặp may thôi- ý nói là những kẻ không kiên tâm đợi chờ ngụy biện cho cái lý không chờ của họ)
Họ, những kẻ không chờ làm sao hiểu được (chữ им ở đây quá hay- cách dùng kiểu nhấn mạnh có phần mang tính chỉ trích: Họ- chứ không ai khác- những kẻ không chờ đợi thì làm sao mà hiểu được)
Giữa làn lửa đạn
Em đã cứu sống anh
Bằng chính sự đợi chờ của mình
Chỉ đôi ta cùng biết
Làm sao mà anh vẫn sống (động từ này – выжил -
có nghĩa mạnh: anh dứt khoát sống/ thoát chết được. Quá hay! nhưng do dị biệt ngôn ngữ khó mà dịch động từ này sang tiếng Việt cho thật chuẩn)
Đơn giản chỉ vì em biết chờ
Không như bất cứ người nào khác.

Bản dịch nghĩa Phạm Bá Chiểu

Lời dịch của Tố Hữu dạy trong trường PT bây giờ ?
Có một bản dịch tuyệt vời của ai không nhớ hết.
Hoa X Tuyết ới ới tìm hộ với!!!

Жди меня, и я вернусь.
Только очень жди,

Жди,
когда наводят грусть
Желтые дожди,
Жди, когда снега метут,
Жди, когда
жара,


Em ơi đợi anh về
Đợi anh hoài em nghe
Mưa có rơi dầm dề
Ngày có dài lê thê
Thì em ơi cứ đợi
Dù tuyết rơi gió thổi
Dù nắng cháy hồn ai....
..................


Жди меня, и я вернусь,
Всем смертям назло.
Кто не
ждал меня, тот пусть
Скажет: - Повезло.
Не понять, не ждавшим им,
Как
среди огня
Ожиданием своим
Ты спасла меня.
......
Просто ты умела ждать,
Как никто другой.

Chờ anh anh lại về
Trông chết cười ngạo nghễ
Ai ngày xưa rơi lệ
Hẳn cho sự tình cớ
Nào ai biết bao giờ
Bởi vì em ước vọng
Bởi vì em trông ngóng...
.....................
Bởi vì không ai người
Biết như em chờ đợi

Всем смертям назло = trông chết cười ngạo nghễ  dịch quả là...đắt.

Просто ты умела ждать,
Как никто другой. =
Bởi vì không ai người
Biết như em chờ đợi

Quả là cảm động bởi ngôn từ nhẹ nhàng mà sâu sắc.

Cảm ơn các bạn đã phân tích và làm rõ nhiều vấn đề xung quanh bài thơ. HT chỉ là một người yêu thơ thôi, nhưng vẫn băn khoăn về những điều mà MMHNH đã đặt ra. Dịch thơ có nên lồng cảm xúc riêng của người dịch vào bài hay không khi trong nguyên bản không rõ những cảm xúc này ở tác giả. Bài thơ "Жди меня, и я вернусь," là lời một người lính Hồng quân muốn nhắn gửi về cho vợ mình, là những lời nói đơn giản, chân thật và đằm thắm. Có lẽ khổ thơ 5 tiếng là phù hợp. Mong các bạn giải đáp giúp những thắc mắc của HT về những vấn đề MMHHN đã đặt ra.
HXT sao cứ im lặng mãi thế :)
Cảm ơn các bạn.
Dù sao HT đã trót đưa bài dịch vui của mình lên rồi nên bây giờ đành phải cố dịch lại cho sát nghĩa hơn, còn nhiều sai sót mong mọi người đừng cười nhé. Bây giờ là cố hết sức rồi đấy:

Đợi anh, anh nhất định về.
Kiên lòng em nhé, yên bề đợi anh,
Đợi anh, khi lúc heo hanh
Mưa vàng rũ lá, xô tình đầy vơi,
Đợi anh, khi bão tuyết rơi,
Đợi anh, khi nắng nung trời bức oi,
Đợi anh, khi chẳng còn ai
muốn chờ đợi nữa, quên rồi hôm qua.

Đợi anh, khi từ chốn xa
Những thư anh gửi không về tới nơi,
Đợi anh, khi đã bao người
Cùng em chờ đợi, chán rồi, ủ ê,
Đợi anh, anh nhất định về,
Em ơi không đợi mong gì điều may
Cho ai tâm niệm thế này,
Giờ là lúc phải quên ngày hôm qua.
Hãy cho con và mẹ già
cứ tin anh đã đi xa cõi trần,
Đêm đêm bên lửa quây quần,
Bạn em mệt mỏi lụi dần chờ mong,
Cùng nâng ly rượu đắng lòng,
Nhớ người đã khuất, còn trông đợi gì…
Đợi anh, cùng bạn uống đi
Nhưng em đừng dốc cạn ly vội vàng.

Đợi anh, anh nhất định về,
Trêu ngươi cái chết sát kề bao phen.
Những người không đợi chờ anh
Cho rằng anh sống là điều rủi may.
Họ không thể đợi đến ngày
Và không hiểu nổi men say lửa chờ  
Con tim mình cháy từng giờ
Chính em thành một lá bùa cứu anh
Chỉ riêng hai đứa chúng mình
Hiểu sao anh sống, và anh trở về
Giản đơn em biết đợi chờ
Không ai biết đợi biết chờ như em

Tuyệt vời!
Nhà thơ, dịch giả Hoàng Tâm dịch ra thể lục bát hay quá đó ạ.

"Đợi anh, anh nhất định về.
Kiên lòng em nhé, yên bề đợi anh,
Đợi anh, khi lúc heo hanh
Mưa vàng rũ lá, xô tình đầy vơi,
Đợi anh, khi bão tuyết rơi,
Đợi anh, khi nắng nung trời bức oi,
Đợi anh, khi chẳng còn ai
muốn chờ đợi nữa, quên rồi hôm qua. "
Mượt mà thật và cũng rất hợp với bài thơ là dịu dàng, lả lướt, êm ái. thơ lục bát với nhiều vần và cấu trúc chặt chẽ thế mà nhà thơ dịch được như thế quả trên cả tuyệt vời.
Tuy nhiên mong nhà thơ chỉ giáo thêm đoạn:
"Đợi anh, cùng bạn uống đi
Nhưng em đừng dốc cạn ly vội vàng. "
Theo thiển ý thì câu:
"И с ними заодно
Выпить не спеши." có thể viết thành "не спеши Выпить с ними заодно" mang nghĩa là đừng vội uống cùng họ. Xin nhà thơ chỉ giáo thêm.
Và đoạn
Con tim mình cháy từng giờ
Chính em thành một lá bùa cứu anh
tương đương:
"среди огня
Ожиданием своим
Ты спасла меня. "
Theo thiển ý của em thì - giữa tầm hỏa lực (среди огня)/ giữa tầm đạn lửa, em đã cứu sống anh bắng chính sự chờ đợi của mình.
Xin Tiên sinh chỉ giáo thêm.
Nhưng bản dịch vẫn tuyệt vời. Cũng xin nói thêm là dịch ra thơ lục bát không ai qua được dịch giả, nhà thơ Hoàng Tâm.
Chúc nhà thơ, dịch giả có nhiều thơ và bản dịch hay hơn

MMHNT

- Em có một ý kiến với bác MMHNT ạ: là ở đây chúng em chỉ yêu thơ, làm thơ và dịch thơ, chứ không phải dịch giả hay nhà thơ gì đâu. Ở đâu đó người ta có thể gọi nhau như vậy, nhưng trong diễn đàn em cứ thấy ái ngại thế nào ấy. Hic.

- @Flamingo: Bản dịch đó chính là của nhà thơ Tố Hữu đấy Flamingo à. Trên Thi viện mình cũng có đấy.

- Cái đoạn:
"Đợi anh, cùng bạn uống đi
Nhưng em đừng dốc cạn ly vội vàng." thì đúng như bác MMHNT nói, là chưa sát ý chú HT ạ. Nói chung là đừng vội cùng uống với bạn, vì uống đồng nghĩa với chấp nhận rằng anh đã chết...

- Cháu nghĩ là bài này có thể dịch bằng thể thơ 5 chữ, hoặc thơ tự do ngắn, bố cục có thể giống như form của nguyên tác, thế nào cũng ổn mà. Lục bát thì không hợp lắm. Nhưng dịch lục bát được nhuần nhị như chú HT thì cháu thật sự là phục đấy ạ. Dùng lục bát khó sát câu chữ lắm, vì còn vần còn vận, nên phải dùng cách nói khác để nói được ý chính của thơ, là quá ổn rồi ạ, theo cháu. Thơ dịch cũng không nên quá sát từng từ một, như thế cũng mất cái hồn. Bài này cháu vẫn rất thích bản dịch của Tố Hữu. Cháu cho rằng dịch như thế là dịch được cái hồn cốt rồi. Gần đây đọc một số bài viết phê phán bản dịch của Tố Hữu, cháu thấy chưa thoả đáng. Để cháu sẽ tìm lại và đưa lên đây.

Bài này có thể dịch lại kiểu khác cũng hay và đúng được. Như bản của bác Phạm Bá Chiểu cháu thấy cũng hay.

HT rất cảm ơn các bạn Thơ đã chỉ ra những non yếu trong bài dịch của HT. Đúng là MMHNH đã vạch ra 2 chỗ mà bản thân HT cũng cố vượt qua mà không được, đành phóng tác. Nguyên nhân viết 2 chỗ này mong các bạn thông cảm như sau:
+ Đoạn 1:
"Đợi anh, cùng bạn uống đi
Nhưng em đừng dốc cạn ly vội vàng. "
HT thì cho rằng người lính muốn nói nhẹ nhàng với vợ là trong hoàn cảnh cũng như mọi người thì em cũng sầu cũng muộn cũng đau khổ lắm thì cũng uống đi chút ít cho vơi nỗi khổ đau, nhưng tuy cùng hoàn cảnh ấy, em đừng làm theo họ, họ uống cạn (nghĩa đen, những người đau khổ thường uống như vậy, ngửa cổ dốc thẳng một hơi) để nén ghìm tất cả nỗi khổ nhưng uống cạn (nghĩa bóng) là đành đoạn quên hết tình xưa nghĩa cũ. Vì nghĩ như vậy nên HT ngộ nhận rằng trạng từ
заодно là cho động từ Выпить. Nghĩa là HT cho rằng có thể xếp lại thành câu "с ними заодно Выпить, И не спеши.
+ Đoạn 2
Họ không thể đợi đến ngày
Và không hiểu nổi men say lửa chờ  
Con tim mình cháy từng giờ
Chính em thành một lá bùa cứu anh
Не понять, не ждавшим им,
Как среди огня
Ожиданием своим
Ты спасла меня.
HT nghĩ rằng, ở đây tác giả muốn nhấn mạnh sự chờ đợi của vợ chồng người lính này thật cháy bỏng: Như là sự mong đợi của chúng mình giữa ngọn lửa  - Как среди огня Ожиданием своим. Chính vì thế ngững người khác không hiểu nổi và cũng không chịu nổi (không chờ được). Còn câu "Ты спасла меня" đáng lẽ rất đơn giản nhưng vì đúng vào lúc là câu 8 nên HT đành "chèn" thêm một chút không quá ép cho đủ: Người lính VN và cả Nga khi ra trận, tình thương mến của gia đình, sự chờ đợi nhớ nhung của người vợ thật sự được họ coi là lá bùa hộ mệnh trong tên bay đạn lạc. Xin các bạn chữ "đại xá".
HT rất biết ơn MMHNH đã chỉ giáo. Cảm ơn HXT và các bạn Thơ. Xin chúc các bạn những ngày hạnh phúc.