Chủ đề: "Vô đề" - Lý Thương Ẩn

"Vô đề" - Lý Thương Ẩn

相見時難別亦難
東風無力百花殘
春蠶到死絲方盡
蠟炬成灰淚始乾
曉鏡但愁雲鬢改
夜吟應覺月光寒
蓬萊此去無多路
青鳥殷勤為探看

Vô Đề

Tương kiến thì nan biệt diệc nan
Đông phong vô lực bách hoa tàn
Xuân tàm đáo tử ti phương tận
Lạp cự thành hôi lệ thủy can
Hiểu kính đãn sầu vân mấn cải
Dạ ngâm ưng giác nguyệt quang hàn
Bồng Lai thử khứ vô đa lộ
Thanh điểu ân cần vị thám khan.

Dịch nghĩa:

Gặp nhau đã khó, chia lìa nhau lại càng khó
Gió đông không đủ sức, để trăm hoa tàn héo
Tằm xuân đến chết mới nhả hết tơ
Ngọn nến thành tro mới khô nước mắt
Sáng sớm soi gương, buồn cho tóc mây đã đổi
Ban đêm ngâm thơ chợt biết ánh trăng lạnh lẽo
Muốn đến Bồng Lai nhưng chắc không có nhiều lối
Nhờ chim xanh vì ta mà ân cần thăm hỏi...

Dịch thơ:

Khó được gần nhau, khó ly tan
Gió đông hèn yếu mặc hoa tàn
Tằm xuân đã chết tơ lòng dứt
Nến cháy thành tro lệ hết lan
Trông gương buổi sớm buồn tóc bạc
Ngâm vịnh đêm về lạnh với trăng
Bồng Lai đâu lối cho người đến
Chim xanh có hỏi giúp ta chăng

(hieusol)

Cảm ơn bản dịch nghĩa và dịch thơ của Hieusol. Xin phép Hieusol, HT cùng dịch nhé:
Gặp đã khó, càng khó chia xa
Gió đông yếu đuối, héo tàn hoa
Tằm xuân nhả hết tơ rồi chết
Ngọn nến tàn tro mắt cạn khô
Sáng sớm soi gương buồn sợi tóc
Đêm khuya ngâm vịnh thấu màu trăng
Bồng lai muốn tới, đâu nhiều lối
Chim xanh thăm hỏi, giúp ta chăng…

Cảm ơn Hoàng Tâm đã chia sẻ! ^^

Các dịch giả hieusol và Hoàng Tâm đã có các bài dịch hay. Cho phép tôi đóng góp một bài dịch, theo thể “song thất lục bát”:

        KHÔNG ĐỀ
                   Lý Thương Ẩn
Gặp đã khó chia ly càng khó
Trăm hoa tàn dẫu đó gió đông
Tằm xuân chết cạn tơ lòng
Nến tàn tro mắt khô tròng mới thôi!
Buồn tóc ngả màu, soi gương sớm
Đêm ngâm trăng lạnh ớn quanh ta
Bồng Lai ít lối lắm mà
Nhờ chim xanh hỏi giùm ta ân cần…
                           Hoàng Giáp Tôn dịch

Bản dịch của bác Hoanggiapton hay quá. Cảm ơn bác nhiều.

Hoàng Tâm đã viết:
Bản dịch của bác Hoanggiapton hay quá. Cảm ơn bác nhiều.

Cám ơn bạn đã động viên. Riêng tôi còn thấy muốn sửa lại thêm nữa, nhưng cứ phân vân chưa biết chọn thế nào! Thí dụ ở 3 câu 6,7,8 gieo vần là “ta – mà – ta” tuy cho phép nhưng 2 vần “ta” gần nhau như vậy chắc các “cao thủ” sẽ cố tránh. Tôi cũng cố gắng thử, và đổi thành:

                   KHÔNG ĐỀ
                       Lý Thương Ẩn
      Gặp đã khó chia ly càng khó
      Trăm hoa tàn dẫu đó gió Đông
      Tằm xuân chết cạn tơ lòng
      Nến tàn nước mắt khô tròng mới thôi!
      Buồn tóc ngả màu, soi gương sớm
      Đêm trăng ngâm lạnh ớn ánh nga
      Bồng Lai ít lối lắm mà
      Nhờ chim xanh hỏi giùm ta ân cần…

Như vậy 3 câu liền nhau có vần là “nga – mà – ta”.  Nhưng tôi lại ngại rằng, chữ nghĩa phải đại chúng, càng dễ hiểu với mọi người càng tốt. Song lớp bạn đọc rất trẻ bây giờ thì “ánh nga” đã trở thành từ cổ mất rồi. Họ hiểu thiên nga, nước Nga, ngân nga…còn ánh nga là ánh trăng có thể một bộ phận không hiểu. Do đó tôi phân vân. Mong các bạn cho thêm ý kiến khuyên bảo và cố vấn cho.

Theo hieusol thì "ớn ánh nga" hay "ớn quanh ta" đều... chưa hay ;) Có khi bác đổi vần đi lại hay hơn, chứ cứ ép vần a đôi khi khiên cưỡng ^^.

Theo nguyên tác là "hàn", là lạnh lẽo chứ có phải là "ớn lạnh" đâu? Đọc chữ "ớn" không được nhã!

Gặp nhau đã khó vô vàn
Xa nhau còn lại gian nan bội phần
Gió đông yếu ớt tần ngần
Để cho hoa rụng cánh lần rơi đi
Hết tơ tằm chết còn gì
Nến tàn dòng lệ li bì cũng khô
Trông gương buổi sớm tinh mơ
Buồn cho mái tóc trơ trơ một màu
Trông trời đang lúc đêm thâu
Thấy trăng lạnh lẽo trên đầu ngâm thơ
Bồng Lai ẩn hiện cơn mơ
Cảm ơn chim đến thăm ta ân cần.

hieusol đã viết:
Theo hieusol thì "ớn ánh nga" hay "ớn quanh ta" đều... chưa hay ;) Có khi bác đổi vần đi lại hay hơn, chứ cứ ép vần a đôi khi khiên cưỡng ^^.

Trả lời hieusol
Cám ơn hieusol đã thẳng thắn nhận xét. Bạn chỉ chê có một mẩu thơ dịch thôi, chứ tôi ngờ rằng có người chê toàn bộ bài dịch cơ. Cho nên việc thẳng thắn nhận xét là cần thiết. Nó giúp chúng ta cơ hội hiểu thơ hơn, hiểu tác giả hơn, và cảm được bài thơ tốt hơn.
Đã lâu tôi không có điều kiện để vô Thi Viện, hôm nay vô thấy ý kiến của bạn đăng đã lâu nên tôi vội viết trả lời và bàn góp thêm vài ý kiến.
Bạn chê chỉ vần “a” hay cả đoạn “ớn quanh ta”, “ớn ánh nga” ?
Nếu chỉ là không thích vấn “a”, thì tạm sửa thế này được chăng?
… “Đêm thơ ngâm lạnh ớn cùng trăng
     Bồng Lai ít nẻo đành rằng
     Nhờ chim xanh hỏi giùm chăng đường vào?
hoặc:     (Ân cần cầu trợ giúp bằng chim xanh.)
Còn bạn không thích chữ “ớn”? Có lẽ bạn là người cầu toàn và quá câu nệ chặt chẽ về vần.
“gương sớm” “lạnh ớn” sớm - ớn, không tuyệt đối suôn vần! Để bàn tiếp tôi xin trích:
 “Cỏ non xanh tận chân trời
 Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. (Kiều – Nguyễn Du)
  ời – ài
 … “Nhà gái thách 9 buồng cau
 Lễ cheo lễ cưới vừa đâu chín nghìn
 Lang thang tôi dạm bán thuyền
 Có người trả chín quan tiền lại thôi. (Nguyễn Bính)
  ìn – yền
 Chàng tuổi trẻ vốn dòng hào kiệt
 Xếp bút nghiên theo việc đao cung. (Chinh Phụ Ngâm – Đoàn thị Điểm)
  iệt – iệc
Như vậy vần trong thơ cái “không suôn tuồn tuột” lại cho phép diễn cảm tốt hơn, lột đúng tâm trạng hơn. Hai câu tả cảnh cho thấy được cái ung dung phóng khoáng từ tốn đĩnh đạc chứ không nhanh không vội không suôn tuồn tuột nếu gieo vần như ca dao.
Vần “nghìn” sang “thuyền” đọc như thấy tắc thấy nghẹn như tâm trạng của anh trai đò nghèo yêu mà đành bất lực đành chấp nhận ngang trái..
Song ta có quyền sửa, thí dụ:
 Đêm thơ ngâm lạnh chớm cùng trăng
Lạnh ớn: lạnh thấu sống lưng, uống say đến lạnh ớn sống lưng.
Lạnh chớm: bắt đầu thấy lạnh, còn tương đối tỉnh mới cảm thấy lạnh đã biết..
Tôi thích chọn:
 “Đêm ngâm trăng lạnh chớm cùng trăng” (hoặc chớm ánh trăng) hơn.
Vì “ngâm” vừa có nghĩa là ngâm thơ, vừa có nghĩa dìm một đối tượng nào đó vào trong một môi trường nào đó (ngâm rượu, ngâm muối, ngâm bùn, ngâm nước…). Như vậy ngâm trăng là ngồi trong ánh trăng, tắm trong ánh trăng..và thấy lạnh.
Vài lời bàn dông dài với bạn cho vui, và cũng làm vui một chút với độc giả Thi Viện. Xin cáo lỗi trước nếu có chư vị nào thấy là nhảm nhí thì cũng lượng thứ cho.