Chủ đề: Tiếng nhạc trong lâu đài Mirabell (Georg Trakl - Đức)

Chả là hôm nay Sabina mới đi chơi Salzburg về, lược bỏ đoạn tp Salzburg như thế nào và chuyến đi của Sabina ra sao thì Sabina đọc đc 3 bài thơ của nhà thơ Georg Trakl đc khắc trên đá ở 3 nơi khác nhau ở tp này (Sabina thấy thích nên lấy máy chụp lại liền). Điều đặc biệt là nhà thơ đc biết đến như 1 trong những đại diện của trường phái thơ biểu hiện Áo, nhưng 3 bài thơ mà Sabina đọc đc khg phải trường phái này, 1 giọng thơ hoàn toàn khác với những bài thơ trường phái biểu hiện. Sabina xin lần lượt giới thiệu 3 bài thơ này với mọi người.

Nguyên bản:

Musik im Mirabell (1)

Ein Brunnen singt. Die Wolken stehn
Im klaren Blau, die weiszen (2), zarten.
Bedächtig stille Menschen gehn
Am Abend durch den alten Garten.

Der Ahnen (3) Marmor ist ergraut.
Ein Vogelzug streift in die Weiten.
Ein Faun mit toten Augen schaut
Nach Schatten, die ins Dunkel gleiten.

Das Laub fällt rot vom alten Baum
Und kreist herein durch offne Fenster
Ein Feuerschein glüht auf im Raum
Und malet trübe Angstgespenster.

Ein weiszer Fremdling tritt ins Haus
Ein Hund stürzt durch verfallene Gänge
Die Magd löscht eine Lampe aus,
Das Ohr hört nachts Sonatenklänge.


Dịch nghĩa:

Tiếng nhạc trong lâu đài Mirabell

Một đài phun nước ca hát. Những đám mây trắng, mềm mại
Ở trên bầu trời trong xanh
Những người yên lặng thản nhiên tối tối
đi lại xuyên qua khu vườn cũ

Tấm đá của tổ tiên đã ngả màu nâu
Đàn chim di trú kéo dài đến tận phương xa
Thần nông với con mắt chết đang kiếm tìm
những bóng râm theo cùng vào bóng tối

Chiếc lá ngả màu đỏ, rụng khỏi cây già cỗi
và xoay vòng rơi vào khung cửa sổ đang mở
bóng của ngọn lửa đỏ bừng trong căn phòng
và vẽ lên những bóng ma đáng sợ mờ ảo

Một người lạ màu trắng bước vào căn nhà
Chú chó lao vào những lối đi bị tàn phá
Thiếu nữ tắt ngọn đèn đi
Đêm đêm đôi tai nghe thấy những bản nhạc sô nát


(1) Lâu đài Mirabell với khu vườn nằm ngay giữa trung tâm tp Salzburg.
(2) Nguyên bản là "weiszen", Sabina nghĩ theo tiếng Đức hiện hành thì chữ này phải là "weissen"
(3) "Ahnen" có nghĩa là tổ tiên, "Ahnen Marmor" Sabina dịch là tấm đá lâu đời, ở đây Sabina nghĩ nó có thể là 1 tấm đá bất kì nào, hoặc là tấm bia đá của tổ tiên, vì trong những lâu đài mà Sabina đi thăm thì nội thất bên trong đa phần là đá hoa cương.

Bài thơ đc khắc trên đá


Lâu đài Mirabell (nhà bên trái màu vàng, trắng), đang giơ máy lên chụp thì có 1 ông ở đâu chạy vào, dính to tướng trên hình


Khu vườn Mirabell



Khg hiểu sao đường link đúng hết mà hg hiện lên hình ảnh đc?

Tớ tìm thấy có bản tiếng Anh bài này nữa. Không rõ trường phái biểu hiện thế nào nhưng thơ Trakl rất giàu hình ảnh, đọc thơ cảm thấy như có tranh, có nhạc.

Music in the Mirabell

A fountain sings. Clouds, white and tender,
Are set in the clear blueness.
Engrossed silent people walk
At evening through the ancient garden.
Ancestral marble has grown grey.
A flight of birds seeks far horizons.
A faun with lifeless eyes stares
Into shadows which glide into darkness.
The leaves fall red from the old tree
And circle in through open windows.
A fiery gleam ignites indoors
And conjures up wan ghosts of fear.
A white stranger steps into the house.
A dog runs wild through ruined passages.
The maid extinguishes a lamp,
At night are heard sonata sounds.


Thử dịch
Tiếng nhạc trong vườn Mirabell

Đài phun nước hát. Những đám mây mềm và trắng
Nằm yên trên bầu trời xanh xao, trong sáng
Những người yên lặng âm thầm dạo bước
Mỗi buỗi tối đi qua khu vườn cổ xưa

Phiến đá tổ tiên nay đã ngả màu nâu
Một đàn chim kiếm chốn chân trời xa tít
Vị thần nông có đôi mắt chết
Nhìn vào bóng râm, đang ngả sang bóng tối.

Trên thân cây già, những chiếc lá đỏ rơi
Lượn vòng bay, xuyên qua khung cửa ngỏ
Trong căn phòng, ngọn lửa bừng cháy đỏ
Vẽ những bóng ảo mờ đầy hãi sợ

Người khách lạ màu trắng bước vào nhà
Con chó chạy cuồng trên những hành lang đổ nát
Trên tay thiếu nữ, cây đèn vàng dụi tắt
Giữa đêm sâu, tiếng sonata vẳng đến từ đâu

Tiếng nhạc trong lâu đài Mirabell

Đài phun nước hát. Những đám mây trắng, mềm
Đang yên lặng giữa nền trời xanh thẳm
Những con người cô đơn, buồn tủi
Mỗi tối thầm dạo qua khu vườn xưa.

Phiến đá tổ tiên nay đã ngã màu
Đàn chim kéo nhau về nơi xa thẳm
Vị thần Nông với đôi mắt chết
Nhìn bóng râm đang hoà cùng bóng đêm

Cây cằn cõi, chiếc lá đỏ lặng im
Lượn lờ rơi vào cửa phòng rộng mở
Bóng lửa đỏ lập loè căn phòng nhỏ
Như hồn ma mà ai đó vẽ nên.

Người da trắng bước vào nhà kì lạ
Con chó chạy giữa những lối tàn hoang
Người thiếu nữ trên tay với ngọn đèn đã tắt
Trong đêm trường bản sô nát ngân vang.

Sabina mạo muội có vài lời. Trước hết phải cảm ơn 2 bản dịch của anh Linh và thanhbinh, 2 bản dịch này đọc lên khác hẳn với cái bản dịch nghĩa dở òm của Sabina, Sabina thấy 2 bản dịch này đúng là kẻ 49 người 50, mà phần 50 xin mạn phép dành cho bản của thanhbinh.

Bản của anh Linh có mấy câu em thấy thích, "Một đàn chim kiếm chốn chân trời xa tít", "Lượn vòng bay, xuyên qua khung cửa ngỏ", "Giữa đêm sâu, tiếng sonata vẳng đến từ đâu", nhưng toàn bài thì em thấy khg uyển chuyển như bản dịch của thanhbinh. Dĩ nhiên đây chỉ là cảm nhận của cá nhân em thôi, quan niệm thẩm mĩ mỗi người có khác nhau chút mà.

Bản dịch của thanhbinh thì tổng thể nghe ok hơn bản của anh Linh, chỉ có chỗ câu cuối thì chị thấy bản của anh Linh hợp lí hơn. Trong bối cảnh đêm tối, ngọn lửa vẽ lên những bóng ma đáng sợ, thần nông với đôi mắt tử thần, hành lang hoang tàn đổ nát thì chị nghĩ "tiếng sô nát vẳng từ đâu" hợp lí hơn là "ngân vang", "vẳng" thì từ xa lại, nghe hơi có phần rùng mình, sợ sợ, "ngân vang" có vẻ như tâm trạng khg có gì sợ hãi, có phần vui tươi.

@sabina: Đúng là bản của thanhbinh dịch rất hay, trôi chảy hơn bản của anh. Nhưng anh cảm thấy bản đấy hơi "hiền" quá, đánh mất phần nào sự "ám ảnh" thường trực trong thơ của Trakl.

Bản của anh thì hơi trúc trắc, tự anh cũng thấy không ổn, nhưng vẫn chưa nghĩ ra làm thế nào cho nó trôi chảy hơn. Thêm một ý nữa là từ "A white stranger" trong bản tiếng Anh chỉ là người khách lạ màu trắng, anh không biết tiếng Đức thế nào nhưng anh không nghĩ là dịch thành "người khách lạ da trắng" là hợp. Vì Trakl là người Áo nên tất nhiên khách lạ đều là da trắng rồi. Anh nghĩ ở đây người khách lạ mặc đồ trắng toát, càng gợi nên không khí ma quái, ám ảnh, hợp với những hình ảnh như bóng lửa vẽ lên những hình ma quái, hành lang đổ nát, tiếng đàn giữa đêm khuya.

Anh sửa vài từ trên bản cũ.



Đài phun nước hát. Những đám mây mềm, trắng
Nằm yên lặng trên bầu trời xanh thẳm
Những người cô độc dạo bước âm thầm
Mỗi buổi tối ngang khu vườn cổ kính.

Phiến đá tổ tiên ngả sang màu của đất
Một đàn chim kiếm những chân trời xa miết
Vị thần nông có đôi mắt chết
Nhìn vào bóng râm, chìm khuất bóng đêm

Trên thân cây già, những chiếc lá đỏ rơi
Lượn vòng bay, xuyên khung cửa ngỏ
Trong căn phòng, ngọn lửa bừng cháy đỏ
Vẽ những bóng hồn ma đáng sợ

Người khách lạ màu trắng bước vào nhà
Con chó chạy cuồng quanh những hành lang đổ nát
Trên tay thiếu nữ, cây đèn vàng rụi tắt
Giữa đêm sâu, tiếng sonata văng vẳng từ đâu.

Anh Linh, em cũng cảm thấy chỗ "người khách lạ" là có phần khg ổn, nhưng thật sự bản tiếng Đức chính là "màu trắng", khg có nói là áo hay da. Suy nghĩ của anh em thấy có phần hợp lí, mà cũng khg hợp lí. Đúng là khách mặc áo trắng bước vào, làm cho thêm phần rùng rợn, trong bối cảnh đã rùng rợn sẵn rồi. Nhưng mà đó là suy nghĩ của người Á đông, nếu mà theo châu Âu thì phải mặc đồ màu đen thì nó mới ma quái anh à. Anh có xem mấy bộ phim kinh dị như "Scary movie" hay "I know what you did last summer" khg? Hoặc anh có từng thấy mấy bọn theo trường phái Satan khg, mặc đồ đen, túi đen, vẽ mặt đen, đen từ đầu đến chân. Theo phương tây thì phải là áo đen cơ, thành ra em cũng khg biết chỗ này là áo trắng hay da trắng nữa (em thì nghĩ là da trắng). Thôi thì anh cứ dịch áo trắng, Á đông hoá bài thơ 1 tí cũng đc.

Theo em người da trắng có thể dịch là bóng trắng ko ? vì bóng trắng có lẽ hợp với bài thơ hơn? Và em đã sửa lại 4 câu cuối, anh chị xem thế đã ổn không ạ

Tiếng nhạc trong lâu đài Mirabell

Đài phun nước hát. Những đám mây trắng, mềm
Đang yên lặng giữa nền trời xanh thẳm
Những con người cô đơn, buồn tủi
Mỗi tối thầm dạo qua khu vườn xưa.

Phiến đá tổ tiên nay đã ngã màu
Đàn chim kéo nhau về nơi xa thẳm
Vị thần Nông với đôi mắt chết
Nhìn bóng râm đang hoà cùng bóng đêm

Cây cằn cõi, chiếc lá đỏ lặng im
Lượn lờ rơi vào cửa phòng rộng mở
Bóng lửa đỏ lập loè căn phòng nhỏ
Như hồn ma mà ai đó vẽ nên.

Một bóng trắng bước vào nhà kì lạ
Con chó chạy giữa những lối tàn hoang
Người thiếu nữ trên tay với ngọn đèn đã tắt
Trong đêm trường sô nát vẳng từ đâu .

Eo, như phim ma :)

Sabina: Anh vẫn để nguyên chữ "màu trắng". Dịch thành "bóng trắng" như thanhbinh cũng ổn.
Trong thơ của Trakl, anh còn thấy có sự tương phản màu sắc rất rõ nét, ví dụ trong bài này thì có màu xanh của trời, màu trắng của mây, màu nâu của phiến đá, màu đen của bóng tối (chuyển từ xám thành đen), lá đỏ, lửa đỏ, bóng người trắng...Còn có cả âm thanh: tiếng đài phun nước, tiếng sonata, thậm chí cả tiếng lá rơi. Tất cả những cái đó hoà quyện nhau trong một bài thơ không phải là dài nhưng vẫn không gây cảm giác sắp đặt, tham lam quá.
Một điểm nữa mà anh thấy đó là sự chuyển gam màu, thường là chuyển gam màu từ sáng sang tối, từ sống sang chết.

@Hoa Xuyên Tuyết nữ sĩ: Dạo này không thấy nữ sĩ dịch thêm thơ Anna Akhmatova, Marina gì gì đó với lại Olga Becgon nữa à :P

@ Anh Linh: em cũng đồng ý với anh và thanhbinh, dùng từ "bóng trắng" hợp lí hơn cả. Bài thơ này thì ban đầu em thấy kì cục. Thứ nhất, khu vườn và lâu đài đẹp, sao lại khg tả vẻ đẹp của nó. Thứ hai, 2 câu đầu đọc lên, theo lô gíc của người bìh thường thì ngta tưởng ông này chắc sắp sửa ca ngợi vẻ đẹp của khu vườn và lâu đài đây, có đài phun nước hát, có mây trắng nhẹ với trời xanh. Tới mấy câu sau thì thấy sự suy đoán ban đầu trật lất hết. Đọc lại tiểu sử của ông này thì thấy ông này nghiện rượu và ma tuý nặng, nên lúc thì trạng thái lâng lâng, bay bổng, lúc thì tâm trạng bế tắc, nên nghĩ cho cùng, với người như thế thì đâu có thể nào đem lí lẽ của người bình thường để mà nói. Mà kể ra thì ông ấy cũng tài, thường xuyên nghiện ngập mà vẫn làm thơ và còn là 1 trong những nhà thơ có tên tuổi của Áo nữa chứ. Chả biết anh em mình mà nghiện ngập thì có giống ông ấy khg nhỉ?