Chủ đề: Phía sau vầng hào quang

.

Lê Lựu chưa tắt nụ cười đã rơi nước mắt

Lê Lựu vốn mau nước mắt. Chuyện buồn khiến ông xúc động, chuyện vui cũng làm ông nghẹn ngào. Nhưng khi nhà văn - gần 70 tuổi, bệnh tật đầy mình - úp mặt vào lòng bàn tay, nức nở kể chuyện vợ con, thì nước mắt ấy có lẽ là chát đắng nhất cuộc đời ông.

Đêm thơ hàn gắn của các cựu binh Việt - Mỹ

Mấy năm gần đây, sức khỏe tác giả "Thời xa vắng" suy giảm trầm trọng. Bệnh tật đeo bám lấy thân thể còm cõi của ông, không tha bất cứ bộ phận nào. Tiểu đường, tiền liệt tuyến, đau gan, thận, nhũn não, thấp khớp, gout... Lê Lựu nói, ông bị tấn công một cách "toàn dân toàn diện".

Kể ra các loại bệnh của mình, Lê Lựu bấm đốt ngón tay, đến ngón thứ ba vẫn chưa hết bệnh.

Vì vậy, khi thấy Lê Lựu, áo sơ mi trắng, quần sooc ngắn, bước đi có người dìu, xuất hiện tại Hội thảo Văn học Việt - Mỹ vừa diễn ra ở Hòa Bình, nhiều bạn văn của ông mừng rỡ. Còn Lê Lựu, như mọi khi, lại thoáng cười, thoáng khóc. Gương mặt râu ria, với mái tóc lòa xòa của ông rạng rỡ hẳn lên khi nghe đồng nghiệp trong và ngoài nước nhắc lại những kỷ niệm xưa, ca ngợi ông như là sứ giả đầu tiên bắc nhịp cầu hòa bình hậu chiến giữa các nhà văn Việt - Mỹ. Rồi ông khóc, lúc rấm rứt, lúc nức nở trước những cái ôm thật chặt, những lời hỏi thăm chân tình của bè bạn.
Những năm 1987 - 1988, Lê Lựu là nhà văn Việt Nam đầu tiên được Trung tâm William Joiner (WJC - Đại học Massachussetts) mời sang Mỹ giao lưu, nói chuyện, nhằm bước đầu hàn gắn mối quan hệ giữa hai nước sau chiến tranh. Kể lại chuyến đi này, ông vừa bùi ngùi trước tấm lòng của những cựu binh - nhà văn ở WJC như Kevin Bowen, Bruce Weigl, Nguyễn Bá Chung; vừa áy náy trước những chuyện cười ra nước mắt ông gây ra trên đất Mỹ. "Hồi đó, chân đất mắt toét, lơ ngơ đến một nước phát triển, tôi đã mấy lần cãi nhau với cái toilet hay cái điện thoại nhà Kevin và Bá Chung", Lê Lựu kể. Một hôm, từ nhà Kevin, Lê Lựu tính gọi điện sang buôn chuyện với nhà văn Nguyễn Bá Chung. Lão nông đất Hưng Yên vừa "alo" thì điện thoại nhà ông bạn nhảy ra một tràng: "Tôi là Nguyễn Bá Chung, hiện tôi đang đi vắng, xin hãy để lại lời nhắn". Nghe đi nghe lại chừng ấy chữ, Lê Lựu nổi đóa, vùng vằng đáp trả vào ống nói: "Rõ ràng là ông đang nói với tôi, thế mà ông lại bảo là đi vắng. Không muốn nói chuyện với tôi thì ông cứ nói thẳng". Hôm sau gặp lại, Nguyễn Bá Chung mới cười mà rằng: "Ông đi cãi nhau với cái điện thoại làm gì". Lê Lựu kể rồi cười giòn, vừa hồn nhiên, vừa ngượng nghịu. Ông tự bào chữa: "Nhưng có lẽ, vì tôi nông dân, vì tôi thật như hòn đất, nên được người ta thương, người ta quý".

Nụ cười Lê Lựu...

Ra ngoài được lắm người thương, nhiều bạn đọc mến mộ, nhưng trong gia đình, Lê Lựu là người chồng bị coi nhẹ, người cha bị các con ghẻ lạnh. Năm ngoái, Lê Lựu bị tai biến mạch mãu não lần thứ ba, phải nằm viện. Trong lúc nhà văn đang vật lộn giữa ranh giới của sự sống và cái chết thì vợ ông mang giấy ly hôn đến để ông ký; còn hai đứa con chỉ chầu chực chờ bố cho phép bán căn nhà 50 mét vuông ở phố Lý Nam Đế. Không muốn mất đi nơi ở đã gắn bó với mình suốt 20 năm qua và cũng mong níu kéo chút tình cảm của các con, nhà văn đã đưa ra một điều kiện đau đớn. Nếu các con ký giấy cam kết không liên quan gì đến bố nữa, thì ông sẽ đồng ý bán nhà. Không ngờ, hai đứa con ký luôn vào tờ giấy từ bố đẻ. Lê Lựu thua trắng, mất trắng và tuyệt vọng đến cùng cực.
"Hai đứa con tôi đều được ăn học đến nơi đến chốn. Đứa con gái lớn tốt nghiệp trường Ngoại giao, nay đi làm cho Liên hợp quốc. Đứa con trai tốt nghiệp Học viện báo chí, nhưng chưa làm được việc gì ra trò, suốt ngày lông bông", ông đau khổ nói.

... và nước mắt Lê Lựu. Ông bụm miệng khóc khi nhắc đến cô con gái hiếu thảo.

Niềm an ủi duy nhất của Lê Lựu những ngày đó là đứa con gái ông có với người vợ đầu - người vợ mà ông chỉ kết hôn vì gia đình sắp đặt. "Dạo đó, nó cứ tối thì từ Hưng Yên lên đây chăm tôi, sáng ra lại trở về đi làm", nhà văn úp mặt vào hai bàn tay xương xẩu, khóc nức lên khi nhắc về đứa con gái vất vả nơi quê nhà - đứa con không được ông chăm sóc chu đáo nhưng lại có hiếu nhất khi bố lâm trọng bệnh.
Giờ thì, Lê Lựu - nhà đã bán, vợ đã bỏ rơi, con đã từ cha - sống cô quạnh ngay tại cơ quan - Trung tâm Văn hóa Doanh nhân, nơi ông làm giám đốc. Mọi việc, từ nấu nướng, tắm giặt, thuốc thang, đến bóp chân, bóp tay cho ông, đều do nhân viên đảm nhận. Nhưng ông vẫn viết, vẫn cười xòa những nụ cười ngắn ngủi trước những đợt nước mắt có thể tuôn ra bất cứ lúc nào: "Tôi phải viết chứ, làm việc cũng là một cách giải khuây, còn nghĩ đến nghỉ ngơi là lúc sắp đi Văn Điển hẳn", ông tâm sự.

L.H
(ĐN s.t)

.

Nhà thơ Lưu Trọng Lư đãng trí số một

Ở Lưu Trọng Lư, sự đãng trí diễn ra gần như… toàn diện. Bởi vậy, về mặt này, ông có thể được xếp vị trí… số một trong các nhà thơ Việt Nam.

Nhà thơ Lưu Trọng Lư.

Lưu Trọng Lư có 8 người con. Ngoài tên khai sinh, ông đặt thêm những cái tên: Nu, Na, Nông… cho dễ nhớ. Nhưng khi dắt con đi khám bệnh, nghe bác sĩ hỏi tên đứa nhỏ, nhà thơ luống cuống không sao nhớ nổi, đành phải quay lại hỏi con: "Mi tên chi?", khiến cả phòng khám cười rộ lên.
Một lần Lưu Trọng Lư cùng vợ đi tàu hỏa vào Nha Trang. Tới ga, ông lập cập bước xuống, bỏ mặc bà trên tàu ngồi đợi. May mà rồi hai vợ chồng cũng gặp nhau trên bãi biển.
Nhà thơ Nguyễn Vỹ từng phác họa chân dung Lưu Trọng Lư thời hoa niên: "Tánh Lưu Trọng Lư đãng trí không ai bằng; lúc nào cũng như người mất hồn. Khi hứng thú muốn đi hóng mát, ít khi nhớ mang giày, đã mặc một chiếc quần tây rồi, mà còn xỏ thêm một cái nữa vào để đi hãnh diện ngoài phố…".
Nhà văn Nguyễn Đình Lạp kể chuyện, một lần ông chứng kiến cảnh Lưu Trọng Lư đang xăm xăm bước trên đường. Một thoáng, thi nhân họ Lưu bỗng lúng túng quay ngang, quay dọc, không biết nên bước về hướng nào. Và khi ông rảo cẳng chạy qua đường, thì một chiếc ôtô vụt tới. Thi nhân "loạng choạng và ngớ ngẩn xòe hai tay ra định chống đỡ", may mà có người bạn kéo lại.
Nguyễn Đình Lạp rút ra nhận định, Lưu Trọng Lư là một mẫu người "mơ mộng", "ngẩn ngơ", rời nhà mà không có ai theo kèm là "rất dễ dàng làm mồi cho tàu, xe".
Tương tự cách suy nghĩ này, nhà văn Vũ Ngọc Phan cho rằng Lưu Trọng Lư "là người mơ mộng, lúc thường cũng đã lẫn lộn, không phân biệt được thực với mộng".
Nhà thơ Hoàng Minh Châu thì kể về sự đãng trí của Lưu Trọng Lư trong buổi khai mạc cuộc họp Ban Văn nghệ Đông Bích (nghệ An): Hôm ấy, vì quên bản báo cáo ở nhà, thi nhân họ Lưu phải dựa vào sổ tay mà nói vo. Nhưng rồi, phát biểu nửa chừng, ông chợt rời bục diễn giả, tiến sát tới hàng ghế đại biểu, cứ thế thân mật hỏi chuyện hết người này người kia. Phải nửa giờ sau ông mới nhớ tới nhiệm vụ của mình và quay trở lại bàn làm việc.
Đến chiều, xong buổi họp, ông cùng Hoàng Minh Châu lên phố ăn phở. Dọc đường hẳn là nghĩ ra tứ thơ mới, ông lần hết túi nọ tới túi kia để tìm sổ và bút máy. Tới khi vào quán, nghe Hoàng Minh Châu gọi "Cho hai bát tái", ông vội nói to, đính chính: "Cho tôi tách… bút máy. À, quên, tách cà phê thôi".
Sách  Giai thoại làng văn Việt Nam  (NXB Văn hóa Dân tộc, 1999) có câu chuyện: Hồi xảy ra chiến tranh biên giới, lão thi nhân theo đoàn văn nghệ sĩ tới một đơn vị bộ đội tìm hiểu tình hình. Tại đây, ông ghi chép rất tỉ mỉ lời kể của các chiến sĩ trẻ để chuẩn bị tư liệu cho một bài bút ký.
- Bọn giặc có chết nhiều không? - Lưu Trọng Lư hỏi.
- Dạ, chết nhiều - Chiến sĩ đáp
- Chúng bị thương có nhiều không?
- Dạ, chúng bị thương nhiều và kêu khóc dữ lắm ạ.
Sau khi cặm cụi ghi các câu trả lời của chiến sĩ, nhà thơ ngước lên hỏi:
- Chúng khóc răng?
Nghe lão nhà thơ hỏi vậy, các chiến sĩ lúng túng không biết trả lời ra sao. Chợt một chiến sĩ nhanh nhảu thưa:
- Dạ, chúng khóc bằng ngoại ngữ, chúng cháu không hiểu ạ!
Câu chuyện trên cho chúng ta thấy sự đãng trí của Lưu Trọng Lư len cả vào phút "tác nghiệp" của ông.
Sinh thời, Lưu Trọng Lư từng làm thơ về sự đãng trí của mình:

Giật mình ta mới nhớ ra
Là ngày sinh nhật vợ ta đó mà

Hai câu thơ không chỉ cho thấy một Lưu Trọng Lư đãng trí trong đời thường mà còn cho thấy một Lưu Trọng Lư đãng trí trong nghề nghiệp: Ông đã quên mất rằng, với thể thơ lục bát, người ta tối kị sự lặp vần ở chữ thứ 6 và chữ thứ 8 của câu bát (như trường hợp vần a ở chữ “ta” và chữ “mà” trong câu thơ trên).
Bản thân Hoài Thanh trong Thi nhân Việt Nam chẳng từng kể chuyện Lưu Trọng Lư ngâm ngợi thơ mình mà cứ tưởng là thơ… Thế Lữ.

Phạm Nhật Linh
Nguồn: Văn Nghệ Công An
(ĐN s.t và giới thiệu)