Chủ đề: Ðường thi - Chủ đề Biên tái

Ðường thi - Chủ đề Biên tái

Trong các tác phẩm Đường thi, chủ đề Biên-tái là một trong những chủ đề được nhiều tác giả khai thác.
Nhìn lại hoàn cảnh lịch sử thời Đường, Tống, khi mà các bộ tộc phía Bắc và phía Tây Bắc Trung Hoa không ngừng lớn mạnh và xâm lược về phương Nam thì có thể hiểu tại sao nhiều thi nhân thời Đường như: Lý Bạch, Vương Xương Linh, Đỗ Phủ,... đã để lại những tác phẩm bất hủ, còn mãi với thời gian.
Chủ đề Biên-tái có thể phân ra làm 2 mảng:
Mảng thứ nhất với các bài thơ mang tâm trạng hừng hực ý chí yêu nước, quyết lập công nơi vùng biên ải.
Mảng thứ hai là các bài thơ mang tâm trạng buồn xa quê hương, nhớ nhung nơi quê nhà hoặc đau xót khi nhìn vật xưa cảnh cũ.
Tiêu biểu trong chùm thơ này phải kể đến các bài:
Lũng tây hành - Trần Đào
Quan san nguyệt, Tư biên - Lý Bạch
Cổ ý - Lý Kỳ
Cô nhạn - Thôi Đồ
Lương châu từ, Tái thượng khúc, Tái hạ khúc - Vương Xương Linh
Xuất tái - Vương Chi Hoán

....

LŨNG TÂY HÀNH
Tác giả: Trần Ðào

Phiên âm:
Thệ tảo Hung Nô bất cố thân
Ngũ thiên điêu cẩm táng Hồ trần
Khả liên vô định hà biên cốt
Do thị xuân khuê mộng lý tình

Dịch nghĩa:
Thề quét sạch Hung nô, chảng tiếc thương thân mình
Năm ngàn tráng sỹ mặc áo gấm, mũ lông điêu đã vùi xác trong đám bụi đất Hồ
Đáng thương thay nắm xương bên sông Vô-định
Vẫn còn là người trong mộng xuân của khách

Dịch thơ:
Bài hát Lũng tây

Thề quét Hung nô, xá mất còn,
Năm nghìn tướng sỹ đất Hồ chôn.
Thương thay, xương cốt bờ Vô định,
Mã vẫn người trong mộng gối xuân.
(Khương Hữu Dụng dịch)

Thề dẹp Hung nô, chẳng tiếc mình
Bụi Hồ vùi xác, lính năm nghìn.
Thương thay xương trắng bờ Vô định,
Giấc mộng phòng khuê vẫn ngóng tình.
(Ngô Văn Phú dịch - trích “Đường thi Tam Bách thủ”)

Thề quét Hung nô, chẳng tiếc thân,
Chết vùi trong cát mấy nghìn quân.
Nắm xương Vô định bên sông lạnh,
Người ở trong mơ - vẫn nhắc thầm.
(Ngô Văn Phú dịch)

CÔ NHẠN

Tác giả: Thôi Ðồ

Phiên âm:

Kỳ hàng quy tái tận
Niệm nhĩ độc hà chi?
Mộ vũ tương hô thất
Hàn đường dục hạ trì
Chử vân đê ám độ
Quan nguyệt lãnh tương tùy
Vị tất phùng tăng chước
Cô phi tự khả nghi

Dịch nghĩa:

Mấy hàng nhạn bay về tận cửa ải
Cứ nghĩ mày sao chỉ có một mình
Cơn mưa chiều, gọi nhau không được
Ao lạnh muốn xuống cũng chậm thôi
Bến mây thấp chẳng qua nổi
Trăng lạnh cửa ải còn rõi theo
Chưa hẳn đã gặp tên bắn theo
Một mình bay mà luôn ngờ vực

Dịch thơ:

Nhạn lẻ

Cả đàn đến tận ải xa,
Sao mày lại chỉ vào ra một mình?
Mưa chiều tiếng gọi mất tăm,
Bờ ao lạnh ngắt, ngại ngần liệng chao.
Mây mờ thấp, qua được sao?
Vầng trăng ải lạnh còn theo đuổi hoài.
Chắc gì đã gặp tên bay?
Nghi ngờ giang cánh, mình bay phận mình

(Ngô Văn Phú)

XUẤT TÁI (LƯƠNG CHÂU TỪ)

Tác giả: Vương Chi Hoán

Phiên âm:

Hoàng hà viễn thướng bạch vân gian
Nhất phiến cô thành vạn nhận san
Khương địch hà tu oán dương liễu
Xuân phong bất độ Ngọc môn quan

Dịch nghĩa:

Hoàng hà chảy tít xa tận khoảng mây trắng
Một mảnh buồm lẻ loi, muôn trượng thành cao
Sáo người Khương thổi làm chi bài Chiết liễu
Vì gió xuân có qua cửa ải Ngọc môn đâu

Dịch thơ:

Ra cửa ải

Hoàng hà chảy tít khoảng mây trôi,
Một giải thành cô núi ngất trời.
Dương liễu, sáo Khương há phải thổi,
Ngọc môn nào có gió xuân tươi.
(Ngô Văn Phú dịch)

Khúc hát Lương châu

Hoàng hà, mây trắng liền nhau,
Thành cô một mảng núi cao ngất trời.
Thổi chi Chiết Liễu sáo ơi,
Gió xuân nào lọt ra ngoài Ngọc môn
(Tương Như dịch)

Dịch thủy tống biệt 易水送別
LẠC TÂN VƯƠNG 駱賓王 (640?-684)

此 地 別 燕 丹

Thử địa biệt yên Đan,

壯 士 髮 衝 冠

Tráng sĩ phát xung quan.

昔 時 民 已 沒

Tích thời nhân dĩ một,

今 日 水 由 寒

Kim nhật thủy do hàn.

Dịch nghĩa:
Tiễn biệt trên sông Dịch (1)

Nơi đây từ biệt Thái tử Đan nước Yên
Tóc tráng sĩ (2) dựng ngược đội cả mũ lên
Người xưa đã khuất rồi
Nước sông nay còn giá lạnh (3)

(1) Thuộc tỉnh Hà Bắc Trung Quốc
(2) Kinh Kha vâng mệnh Thái Tử Đan nước Yên đi mưu sát Tần Thủy Hoàng
(3) Nhắc lại lời Kinh Kha đêm chia tay "gió hiu hắt, sông Dịch lạnh ghê . Tráng sĩ một đi không trở về."

Dịch thơ:
Tiễn biệt trên sông Dịch

Nơi này biệt Yên Đan,
Tráng sĩ tóc dựng ngược.
Người xưa đã khuất rồi,
Nước sông còn lạnh buốt.

(Tương Như dịch)

Sông Dịch tiễn biệt

Đất này biệt chú yên Đan
Tóc anh tráng sĩ tức gan dựng đầu.
Người xưa nay đã đi đâu,
Lạnh lùng sông nước cơn sầu chưa tan.

(Tản Đà dịch)

Thơ Biên tái - nếu nói về chủ đề thì nhà thơ nào sống ở triều đại Đường
cũng có khả năng làm được và làm những bài hay. Tuy nhiên nói về mảng thơ này thì hai nhà thơ Sầm Tham và Cao Thích là tiêu biểu nhất.

Amateur đã viết:
LŨNG TÂY HÀNH
Tác giả: Trần Ðào

Phiên âm:
Thệ tảo Hung Nô bất cố thân
Ngũ thiên điêu cẩm táng Hồ trần
Khả liên vô định hà biên cốt
Do thị xuân khuê mộng lý tình

Trước giờ mình chỉ đọc thấy: "Do thị xuân khuê mộng lý nhân" thôi! Thi viện cũng ghi là "nhân" (link: http://thivien....acUaKAMQvw)
Mình thấy chữ "nhân" vần hơn. Đây là do lầm lẫn hay do dị bản?

陇西行

誓扫匈奴不顾身，
五千貂锦丧胡尘。
可怜无定河边骨，
犹是春闺梦里人。

Lũng Tây hành

Thi Viện ghi không sai. Chỉ có Amateur ghi nhầm thôi.

hongha83