Kỳ 08 - Đề Quốc Tử Giám 其八－題國子監

Tiểu dẫn: Trường Giám xây ở phía tây nam kinh thành Thăng Long, được dựng từ đời vua thứ 3 nhà Lý, đến đời Trần - Lê đều lần lượt sửa chữa. Nay thành nơi chứa các đồ tế khí bằng đồng, thiếc, xung quanh cây cối mọc um tùm. Trước điện Khải Thánh có đặt 4 nghiên mực đá, đứng thẳng hàng, tương truyền là nơi giảng tập của nhà Quốc học, lầu trước chính điện được quan Tổng trấn thành đầu thời Gia Long (1802) treo biển đề “Khuê Văn các” (Gác Khuê Văn). Phía trước cửa tam quan xưa treo biển đề “Thái Học môn” (Cửa Thái Học), năm Tân Dậu triều Minh Mệnh 2 (1821) đổi là “Văn Miếu môn” (Cửa Văn Miếu). Phía trước gác Khuê Văn có giếng nước, hai bên phải trái đều trổ bậc thang. Bên cạnh là hai dãy bia tiến sĩ dựng đối diện nhau từ đời Hồng Đức trở về trước không được rõ, trong số đó có tấm bia đã nứt vỡ, có tấm bỏ nằm lăn lóc dưới gốc cây. Bên trái Trường Giám có Xiển Do đường, dùng làm lớp học. Đầu đời vua Minh Mệnh (1820), tôi còn nhỏ có du học ở đây. Nay trường bị bỏ thành ruộng vườn.

Nguyên chú: “Thỉnh cải: Danh tích đài đầu tứ Bắc Kỳ” 請改：名蹟檯頭肄北圻 (Xin đổi tên bài thơ là: Đề Quốc Tử Giám Bắc Kỳ). Đông Tác tiến sĩ Nguyễn Văn Lý là người điểm duyệt tập thơ này, có đề nghị đổi tên bài thơ, và câu đầu như chú thích trong bài thơ.

Tiêu đề có bản chép là Quan cựu Quốc Tử Giám (Thăm Quốc Tử Giám xưa).

Theo Đại Nam thực lục, vua Gia Long sau khi lên ngôi năm 1802, lấy Huế làm kinh đô, đã cho xây dựng Quốc Tử Giám ở đó. Đến năm 1821, vua Minh Mạng cho dựng lại bề thế hơn ở vị trí mới, và để khẳng định nước Đại Nam chỉ có một trường quốc học ở kinh đô, bắt hạ biển “Thái Học môn” ở Quốc Tử Giám Bắc Thành (Hà Nội), chuyển hết sách vở về Huế.


[Thông tin 1 nguồn tham khảo đã được ẩn]