Nguyên nhật 元日 • Tết Nguyên Đán

Hết một năm rồi, tiếng pháo đưa
Gió xuân thổi ấm chén đồ tô
Ngàn cửa muôn nhà vừa rạng sáng
Đều đem đào mới đổi bùa xưa.

Pháo trúc kêu vang hết một năm
Rượu Đồ Tô uống đón mừng xuân
Hỡi xuân nồng hậu, muôn nhà sáng
Thả đào tống cựu, đón bình an.

Nguyên nhật
Dịch nghĩa
Tiếng pháo trúc nổ vang, đã hết một năm,
Gió xuân đưa hơi ấm vào trong rượu Đồ - tô.
Khắp muôn nhà, ngàn ngõ rực rỡ ánh bình minh,
Nhà nào cũng treo thẻ đào mới thay cho thẻ đào cũ.

Chú thích:
Bộc trúc, Pháo trúc: người xưa nhồi lưu huỳnh, than hoa vào ống tre, đốt có tiếng nổ, để xua tà ma vào ngày cuối năm.
Trừ: gọi tắt của Trừ tịch, đêm cuối cùng của năm.
Đồ tô: một loại rượu ngon, có tác dụng phòng chữa bệnh, thường uống vào ngày Tết.
Đào phù, Thẻ đào: Biểu tượng trên miếng gỗ đào, loại gỗ được cho là kỵ ma quỷ, có vẽ hình, viết chữ.
Vào ngày đầu năm, người xưa thường treo Thẻ đào mới, thay cho chiếc năm cũ.

Rượu Đồ Tô

Tết Nguyên Đán là một dịp trọng đại nhất trong năm đối với người Trung Quốc. Những người con lang thang biệt xứ, dù đi đâu về đâu đến ngày này đều trở về nhà đoàn tụ đón năm mới. Ngoài việc ăn một bữa cơm tất niên, đốt một bánh pháo, cổ nhân còn có một tập tục là cả nhà cùng uống một thứ rượu tên là Đồ Tô để phòng trừ ôn dịch.
Điều này còn để lại dấu vết trong sách: “Kinh Sở Tuế thời ký”. Rượu Đồ Tô tương truyền do danh y Hoa Đà đời Hán sáng chế, nhân vì thời đó y học chưa phát triển, do đó bệnh dịch tràn lan, đe dọa sức khoẻ của nhân dân. Trần Diên trong “Tiểu phẩm phương” ghi rằng: “Rượu này uống vào tết nguyên đán,  tránh được tất thảy các bệnh tà xâm nhập”. Lý Thời Trân trong “Bản Thảo cương mục” cũng nói: “Uống vào nguyên đán, tránh được bệnh tật”.
Công thức pha chế rượu Đồ Tô:

• Xích mộc quế (lõi) 7 tiền 5 phân
• Phòng phong 1 lạng
• Bát tiết 5 tiền
• Thục tiêu, Cát cánh, Đại hoàng mỗi thứ 5 tiền 7 phân
• Ô đầu 2 tiền 5 phân
• Xích tiểu đậu 14 hạt

Các thứ trên đem đựng trong một túi nhỏ hình tam giác, đem treo xuống giếng (懸掛在井底), đêm giao thừa ngâm vào rượu, hâm nóng. Thời cổ, khi uống rượu Đồ Tô, cả nhà già trẻ lớn bé hướng về phía Đông, lần lượt uống. Sau đó, bã rượu đem quẳng xuống giếng,  trong năm ngày ngày đem uống, bách bệnh tiêu tan.

Theo tập tục, uống rượu Đồ Tô, người già cả sẽ là người uống trước, sau đó là trẻ em, tiếp đến mới là các hạng trung niên, thanh niên. Điều này thể hiện ý nghĩa mong muốn người già trẻ lại, cải lão hoàn đồng.

Thi nhân đời Tống là Tô Đông Pha trong bài TRỪ DẠ DÃ TÚC THƯỜNG CHÂU THÀNH NGOẠI có câu: “Đãn bả cùng sầu bác trưởng kiện, bất từ tối hậu ẩm Đồ Tô” (Mong hết u sầu nơi già trẻ, chả cần ai kẻ uống sau cùng), lấy ý từ điển cố về  tập tục rượu Đồ Tô vậy.

Thi nhân Chu Vọng Chi trong bài TRỪ TỊCH, dùng 8 vị thuốc miêu tả lại toàn bộ cảnh uống rượu Đồ Tô:

“Thung dung tuế sự dĩ vô mang,
Quả thảo thôn hào thiết tiểu đàng.
Ham chước Đồ Tô khuynh trúc diệp,
Noãn ôi cốt đột đái tùng hương.
Sáp mai bình trung Liên kiều ảnh,
Tiễn chúc đăng minh tục đoạn quang.
Bạch phụ địa chuyên thư thể tự,
Vạn niên trưởng tích hữu dư lương”.

Điều đó nói lên sự lưu hành của rượu Đồ Tô trong dân gian thời đó.

Sau, phong tục uống rượu Đồ Tô du nhập vào Nhật Bản, được biến đổi đến nay thành một truyền thống văn hoá bản địa đặc sắc. Vào ngày nguyên đán, sáng sớm người ta múc lên một thùng nước gọi là “Nước mới” (Tân Thuỷ), sau khi kính Thần, đổ rượu Đồ Tô vào đó để cả nhà cùng uống, vừa cầu nguyện bình an cho năm mới. Thứ tự uống rượu cũng tương tự như ở xứ sở Trung Hoa – cha đẻ của nó.
Hà Như sưu tầm.

Đã hết một năm tiếng pháo ran,
Ấm rượu Đồ tô, gió xuân tràn.
Muôn ngõ vạn nhà đều sáng sủa,
Thẻ đào thay mới, đón bình an.

Pháo vang năm cũ đã qua
Gió xuân thổi ấm hương pha chén nồng
Muôn nhà vừa  mới rạng đông
Bùa xưa thay lại, đào hồng mới chưng

Pháo nổ râm ran tiết tuế trừ,
Gió đưa xuân đến chén đồ tô;
Muôn nhà mừng rỡ vầng hồng mọc,
Đào mới đem ra đổi đạo bùa.

Năm tàn tiếng pháo nổ vang,
Gió Xuân hơi ấm hương mang rượu nồng.
Vạn nhà thắp sáng đèn chong,
Thay bùa năm cũ, đào hồng cầu may.