Hồi thứ nhất

Trong một phủ đệ lộng lẫy nơi Thái tử Đan tiếp đón và thù phụng hào kiệt bốn phương. Mở màn lên Kinh Kha ngồi một mình.

Kinh Kha
Nửa đời luân lạc, buồn thay
Trai thời loạn vẫn trắng tay cơ đồ!
Lênh đênh Tề Nguỵ
Ra Sở vào Ngô
Nào mây Vu Giáp trăng Tần Lĩnh
Nào gió Tam Giang sóng Ngũ Hồ!
Có nghe chăng Kinh Kha:
Bẩy nước anh hùng đàm tiếu?
Nửa đời, ngươi bôn ba
Nửa kiếp, ngươi không nhà
Tay trắng hoàn tay trắng
Kinh Kha hề Kinh Kha!
Lại thấy chăng, Hàm Dương sôi lửa máu
Trăm nghìn cay đắng nỗi lương dân?
Bao thảm khốc dưới bàn tay dâm hậu
Và đứa con hoang của nước Tần!
Doanh Chính tàn bạo
Lòng tham mưu sâu;
Thôi rồi vương đạo
Còn chi nửa đâu!
Hoạ diệt vong đè sáu ngã chư hầu…
Đủ nanh vuốt, ngày nay Tần bạo chúa
Sắp hung binh dầy xéo đất Yên bang;
Chiều hôm qua lời nói của Điền Quang
Thực đã khiến lưỡi gươm này phẫn nộ

Túc Vệ (ra)
Dạ bẩm tướng quân
Nắng chiều đã tắt
Núi xa xanh mờ ảo bóng trăng xuân
Gió nhẹ chuyển bức màn sương tím ngắt
Giờ Dậu đã lưng chừng
Dám xin người xuống lệnh
Bày ca vũ tưng bừng
Đương ngoài hiên đợi mệnh

Kinh Kha
Đã giờ Dậu! (đứng dậy ra cửa sổ)
Hừ, trăng nằm sóng soải
Biếc vườn tơ, phơi phới mặt hồ gương
Trãi bao năm ta dãi gió dầu sương
Nay mới được tâm hồn thư thái chút
Quân đâu!

Túc Vệ
Dạ!

Kinh Kha
Kíp mang đây nghiên bút,
Mài mực nghe! ta vịnh mấy vần chơi…
(Túc Vệ mang nghiên bút ra; Kinh Kha viết rồi ngâm)
Dưới nguyệt mài gươm chốc nửa nửa đời
Nghìn thu sự nghiệp hỏi đâu nơi!
Khi say bốn bể thu vào chén
Lúc tỉnh mười phương vẫn rối bời…
Thiên hạ tung hoành ai đế bá?
Nào ai tâm sự có đầy vơi?
Giơ tay cười ngất, phen này nhỉ,
Đem chữ Tài tranh với chữ Thời!
(đi ra cửa sổ)
Ồ, xuống bút một bài thơ đắc ý
Chẳng hoài nhung uổng lụa một đêm xuân
Hồn Thiên Thai phảng phất tưởng đâu gần
Hồn Thiên Thai…

Túc Vệ
Dạ, bẩm tướng quân
Bày ca nhạc đã từ lâu đợi mệnh

Kinh Kha
Ngươi kíp ra truyền lệnh
Cho bọn chúng tuân ngay
Phổ lời ca điệu nhạc tám câu này,
Tơ với trúc phải sao cho hùng tráng
(Túc Vệ vào, Kinh Kha nói một mình)
Một vũ khúc tưng bừng trong ánh sáng
Của trăng xuân…Ta hãy lắng nghe nào!
Phải chăng kìa mây nước củng xôn xao?

Túc Vệ (ra)
Bẩm tướng quân…

Kinh Kha
Lại điều chi vậy hử?

Túc Vệ
Dạ, dám bẩm, có xe loan Thái Tử
Người đã tới!

Thái Tử Đan (ra)
Gửi chào Kinh tướng quân!

Kinh Kha
Kha này nghênh giá chậm, lỗi muôn phần
Ngửa trông lượng hải hà khoan thứ.

Thái Tử Đan
Đâu dám thế, kẻ Đan này đức nhỏ
Ngôi đông cung hổ thẹn đã nhiều
Huống nước nhà nay dưới gót lũ thiên kiêu
Bị uy hiếp, đương sớm chiều run sợ
May mắn sao, ý hoàng thiên còn tựa
Cho Đan này được tri ngộ Kinh Khanh
Cả một sơn hà nép dưới oai danh
Của hiệp sĩ, sao người khiêm nhượng quá!

Kinh Kha
Chút tài mọn xứng đâu lời điện hạ!
Kinh Kha tôi càng hổ thẹn riêng mình
Đã không hay khiển tướng điều binh,
Lại chẳng biết mưu bày kế đặt;
Chỉ mang nặng một tấm lòng u uất,
Ba mươi năm đây đó kiếp bèo trôi.
Làm trai đứng ở trong trời đất,
Chưa có danh chi với đất trời!

Thái Tử Đan
Lớn lao thay chí khí kẻ làm trai!
Câu nói ấy đáng ghi vào lịch sử
Và mai mốt vàng son ngời nét chữ
Đất trời kia hẳn được vẽ vang lây!

Kinh Kha
Tâu điện hạ, xá chi lời nói đó,
Chí làm trai phải ở lưỡi gươm đây!

Thái Tử Đan
Doanh Tần bạo ngược, tội ác đã đầy!
Dám mong tráng sĩ phen này vì Yên

Kinh Kha
Kinh Kha tôi sức mọn tài hèn
Được điện hạ có lòng tri ngộ
Tính mệnh lẽ đâu còn tiếc nửa!
Một sang Tần…

Thái Tử Đan (cướp lời)
…Xin tráng sĩ vì Yên!

Kinh Kha
Một sang Tần ngang dọc lưỡi gươm thiêng
Quyết lưu lại hào quang ngàn vạn thuở

Thái Tử Đan
Công ơn ấy với Đan này chẳng nhỏ
Và lớn lao thay lòng kẻ sang Tần!

Túc Vệ (ra)
Dạ muôn tâu và kính bẩm tướng quân
Bày ca nhạc đã hoàn thành khúc điệu.

Kinh Kha
Được, cho lui!

Thái Tử Đan
Hát hay và múa khéo
Củng làm vui khoảnh khắc dạ anh hùng
Bây giờ đây trắng sáng cảnh mung lung
Giọng oanh yến hẳn muôn phần thánh thót!
Tướng quân hãy cùng Đan dạo gót
Tới hoa viên ngồi thưởng khúc ca say

Kinh Kha
Tiểu thần xin lĩnh chỉ
Thái Tử Đan (lớn tiếng truyền lệnh)
Lũ quân bây!
Mau dẫn lối và kíp bày dạ yến (Kinh Kha và Thái Tử Đan sánh bước cùng vào: một lúc sau, vị lão thần Điền Quang bước ra)

Túc Vệ
Dạ, bẩm lão quan, người đã đến!

Điền Quang
Tướng quân đâu, mà vắng vẽ thư phòng?

Túc Vệ
Cúi bẩm lão quan, vừa mới đây xong,
Nhân sắc nguyệt mung lung vườn Thái Dược
Chúa công đã cùng tướng quân sánh bước
Ra tây đình nghe nữ nhạc đàn ca
(Khúc ca vọng lên)

Điền Quang (lắng nghe)
Ờ, cuối Xuân mà ấm khúc Dương Hoà
Lão nghe củng tấm lòng trai rộn rã
(Nghe đến câu thơ phổ thành khúc điệu, chợt giật mình)
Hừ, thiên hạ tung hoành ai đế bá!
Nào ai tâm sự có đầy vơi!

Túc Vệ
Dạ, dám bẩm lảo quan, khúc nhạc vừa rồi
Đã do lệnh tướng quân đây truyền xuống
Phải múa hát làm cho lâm ly hùng tráng
Theo lời thơ người mới cảm đề xong

Điền Quang
Thảo nào nghe lòng thấy xốn xang lòng
(để ý đến tờ hoa tiên trên bàn, cầm lên xem)
À, đây bài ngẫu chiếm
Của hiệp sĩ Kinh Kha
Nào xem người múa kiếm
Lời thơ có gấm hoa!
(ngâm)
Dưới nguyệt mài gươm chốc nửa đời
Nghìn thu sự nghiệp hỏi đâu nơi
Khi say bốn bể thu vào chén
Lúc tỉnh mười phương vẫn rối bời
(chau mày, ném tờ hoa tiên xuống kỷ, nói một mình:)
Vậy ra thế đó, trời ơi!
Hỏi đâu sự nghiệp, nửa đời mài gươm!
Lời thơ hoa gấm lạ thường
Nhưng tâm sự cớ sao mà uất ức?
Người kiếm khách đối dâu cồn bể vực
Cớ làm sao lây thói kẻ thi nhân?
Ừ, cớ sao lòng đã định sang Tần
Còn nghi hoặc chữ Tài, do dự mãi?
Không thể được, giang sơn này một giải
Phút giờ đây còn mất ở Kinh Kha!
Kẻ sang Tần phải vững chí xông pha;
Nếu chưa quyết, hỏi sao thành đại sự?
Phải đập cho tan niềm lưỡng lự
Của người đi ngay tự bây giờ!
Tính sao đây, trời hỡi khắt khe chưa!
(Điền Quang còn đang băn khoăn thì Kinh Kha bước ra)

Kinh Kha
Xin cúi chào quốc lão
Người thứ cho tội lớn Kha này
Canh khuya dời gót ngọc tới đây,
Hẳn người có điều chi dạy bảo
Người an toạ và xin người chỉ giáo.
- Chư quân đâu, kíp tiến hương trà! -
Có điều chi, người cứ dạy cho Kha.

Điền Quang
Gửi tướng quân, lão phu nào dám thế!
Oai danh ấy vang lừng trong bốn bể
Sắp vì Yên cứu vớt cảnh lầm than,
Sắp vì Yên hỏi tội đứa hung tàn
Trên xương máu toan lòng xây nghiệp đế.

Kinh Kha
Tài Kha chi đáng kể
Lão quan người quá khen.

Điền Quang
Cánh tay kia mai mốt sắp vì Yên
Chém cường tặc, moi gan Tần bạo chúa;
Cả Hàm Dương sắp trời long đất lở
Dưới gót chân kiêu dũng kẻ sang Tần.
Chiều nay đây mang ý của muôn dân,
Lão phu tới quỳ dâng lời cảm tạ

Kinh Kha (đỡ Điền Quang vừa quỳ xuống)
Chết nỗi, Điền lão quan…

Điền Quang (cướp lời)
Giờ đại hoạ
Phút tiêu vong đã điểm bốn trời Yên
Lão phu đây tuổi tác cánh tay hèn,
Ơn quân phụ chẳng báo đền muôn một,
Nghĩ tủi thẹn với cân đai bào hốt,
Dương mắt trông đàn trẻ nít tung hoành…
Ôi! xưa kia từng cướp ải đoạt thành,
Thân bách chiến đã ra vào sinh tử!
Gươm tuốt ngược xông pha rừng đạn lửa
Giáo cầm ngang vùng vẫy bến phong lôi
Ngựa dẫm đâu là beo sói im hơi
Thuyền trỏ đấy ắt kình nghê lặng thở
Ngoài sáu cõi lân bang đều nể sợ
Trong bốn phương đạo tặc phải ghê hồn.
Trãi ba triều giúp chúa định giang sơn
Giữ bờ cõi vì dân mưu hạnh phúc
Có ngờ đâu tuổi trời nay tám chục
Mang trên vai là mang nhục trên đầu;
Ôi thời xưa oanh liệt mất về đâu!
Mới hay những kẻ thân làm tướng,
Đừng để nhân gian thấy bạc đầu…

Kinh Kha
Nghe lão quan người than thở giờ lâu
Thực đã khiến Kinh Kha này hổ thẹn
Nửa kiếp lênh đênh hồ biển
Nào đâu sự nghiệp thiên thu?
Mà thời gian có nghỉ cánh bao giờ!

Điền Quang
Lão phu sống từ nay đà vô ích
Chỉ thêm một trò cười cho nước địch;
Thanh gươm cùn, tay yếu hỏi dùng chi?
Âu là dưới gót kẻ ra đi,
Lão đem chút hơi tàn trao gửi…
Tần bạo chúa lòng tham như hổ đói
Cậy hung binh toan nuốt sống Yên bang
May được tướng quân động chí ngang tàng’
Một mũi kiếm trỏ Hàm Dương hỏi tội;
Hào khí ấy cùng trăng sao chói lọi,
Bước bước đi, sông tiễn, núi nghiêng đầu
Lão phu đây, kỳ vọng bấy nhiêu lâu,
Nguyền một thác đưa chân người kiếm khách
Hồn thiêng sẽ theo người qua bến Dịch,
Bên tai người nhắc nhỡ: chí nam nhi
Với đất trời kia phải có danh gì!...
(Nói dứt lời rút gươm tự sát)

Kinh Kha
Trời! Điền quốc lão!
Người quyên sinh để thúc giục Kha này;
Hùng tâm, nghĩa cử, đáng khen thay!
Ta ngại ngùng chi nửa
Mà chưa quyết sang Tần?
Những đường gươm sắc sảo, cánh tay thần,
Ta khổ luyện đã bao nhiêu năm tháng
Cơ hội tới phải dùng cho xứng đáng;
Nghiệp thiên thu xây đắp một phen này…
Cánh thời gian chẳng ngừng bay
Mà ôi thôi! tóc đã đầy tuyết sương!
Còn đắn đo chi? quyết phải lên đường
Cho tỏ mặt nam nhi ngàn vạn thuở!
Vang danh kiếm sĩ từ bao độ
Chẳng lẽ mài gươm đến bạc đầu!
Điền lão quan! Người hiểu rõ cho nhau:
Chiều nay, chí sang Tần, Kha đã quyết

MÀN
hết hồi thứ nhất

Vẫn cảnh trong phủ đệ, thời gian chuyển dịch tới đêm sau, Kinh Kha ngồi một mình. Tiếng ngâm thơ vọng từ xa của Cao Tiệm Ly nhịp với tiếng gõ trúc.