Phần X

Do về tới cửa bước vào;
mẹ con chuyện vãn thấp cao nỗi nhà.
Mang ơn gần, chác ngãi xa,
vú, thầy, thợ tiện ông bà đều thương.
Kể qua tới sự khoa trường;
hội thi đã đậu, tiền lương mãn kỳ.
Phần nhà cũng chẳng có chi.
490. tính bề viết mướn tuỳ thì phép sao.
Anh hùng lắm nỗi lao đao,
xưa nay thường vậy, đời nào khỏi vay.
Tay tài trí, mặt thảo ngay;
đất ghen ghét mãi, trời đày đoạ luôn.
Vò cho tròn, sửa cho vuông,
mới lìa ra khổ, mới buông ra vời.
Trời làm chi, mặc ý Trời,
làm gương thiên hạ, lựa người to gan.
500. Do đi cùng xóm khắp làng;
quen thì lơ lãn, lạ càng ngẩn ngơ.
Người đưa đãi, kẻ phỉnh phờ,
ai dè thốn thiếu, ai ngờ ngặt vay!
Có nhà thợ tiện gần đây;
đến xin làm thợ đỡ ngày gạo rau.
Hà-sơn (Gerson) tên ấy nhà giàu,
vài ba mươi thợ đứng đầu bao lo.
Vừa ra ngó thấy Do vô,
hỏi rằng: “đến mướn tiện đồ chi chăng? —
Do nghe hỏi tới thưa rằng:
510. xin cho làm thợ kiếm ăn qua ngày. —
Hà-sơn rằng: vậy cũng may;
đây ta còn thiếu một tay thợ nòi.
Nào! ra tiện thử ta coi,
nhằm tuồng chẳng phải con người thợ đâu.”
Đồ Do tiện khéo lại mau,
thảy đều trông thấy gặt đầu khen hay!
Tài nghề ai kẻ dám tày?
thảm thay! tấn sĩ ra tay tiện đồ.
Ôi! thôi, miểng đặng ấm no,
520. con nuôi dưỡng mẹ, mẹ bồ chì con.
Ngày qua, tháng lụn, năm mòn,
đi làm thợ tiện đã tròn mấy trăng.
Hà-sơn bữa nọ dỉ rằng:
“Đức ông tự hiệu Hà-mân (Hermann) cho vời.
Đây liền theo lính đến nơi,
người bèn mướn tiện đồ chơi, nhiều tiền.

Ngươi sang lấy kiểu chớ phiền,
vẻ chừng nửa tháng tại đền đức ông.
Phận đây vắng mặt khó lòng,
530. bỏ đi không kẻ coi công việc nhà. —
Do rằng: chẳng nại đường xa,
sợ tôi bất lực, e ra lỗi nghì. —
Đáp rằng: nếu đấy chẳng đi,
không ai thế đặng bỏ kỳ đồ đây.
Đến đền khởi sự mai nầy,
đức ông nhơn đức, người hay thương người.
Hoặc khi lấy kiểu vẻ coi,
khen thời ban thưởng, chê thời sửa cho.”
Vâng lời thợ cái dặn dò;
540. an lòng chịu lãnh hết lo sự gì.
Về nhà trình mẹ rồi đi,
ngày mai đến phủ đúng kì hẹn vô.
Dắt vào chỗ có sẵn đồ;
vẽ vời cũng đặng trót giờ cũng lâu.
Day lưng ngó ngoái đàng sau,
thấy thằng mươi tuổi ở đâu bước vào.
Mặt mày tốt, vóc dạc cao;
môi son đỏ chói, mắt sao sáng ngời.
Lại gần thấy vẻ coi chơi,
550. hồi lâu lại tợ viết, ngồi làm thinh.
Nửa giờ suy tính một mình,
viết thôi ngừng lại thình lình thở than:
“Từ khi thầy xuống suối vàng,
gia nghiêm cho toán khó bàn cho ra.
Chắc sao khôn khỏi bị la,
cả tuần trọn vẹn tính đà không xuôi! —
Do rằng: xin miểng chấp tôi;
để cho chỉ vẽ một hồi thử coi.”
Đó liền giúp trẻ làm rồi,
560. xem bề diễn nghĩa đầu đuôi tỏ tường.
Luy (Louis) rằng: “ấy cũng dị thường,
ai đời thợ tiện tài dường cử nhơn.
Thầy ta cắt nghĩa nào hơn,
xin chàng gắn giúp ta luôn ít ngày. —
Do rằng: còn việc tại đây,
vẽ cho rồi cũng phải hai ba tuần.”
Luy nghe nói vậy vui mầng;
cảm ơn rồi lại dời chân ra liền.
Thưa cha tự sự phân miêng,
570. có người thợ tiện đó nên trí tài.
Hà-mân xem toán chẳng sai;
khôn tin thợ tiện biết bài ấy đâu.
Vậy còn muốn rõ đuôi đầu,
nên sanh nhiều chuyện, hồi sau mới tường.