Phần VIII

Trường hương An-pháp thứ nhì.
340. học thêm tới ở kinh kỳ bấy lâu.
Chẳng hay Do đến ở đâu,
bữa kia may gặp bên Cầu-mới (Pont-neuf) qua.
Nắm tay dắt bạn về nhà;
hỏi thăm phận mẹ thân cha thể nào.
Bộ Do mừng tủi xiết bao,
nửa vui nửa thảm biết sao mới rằng:
“Xuân huyên vãn cảnh chẳng an,
Một mang bịnh mất, một mang tật nguyền.
Được tin, vội trở về liền,
350. toan nuôi thân mẹ cho tuyền đạo con.
Đến xem thân thể thon von,
đà lâm bệnh bại đau dồn chơn tay.
Lo tìm thuốc, tính chạy thầy,
tiền thì xài hết, tật thì còn nguyên.
Khôn phân thảm, khó vẻ phiền;
thời may kế tới kỳ tiền hai trăm.
Ấy là lương hướng một năm,
để nuôi phận mẹ hết làm được chi.
An thân an chốn rồi đi,
360. đến đây viết mướn rảnh thì học thêm.
Nhiều khi thức tới sáng đêm,
chí công mài sắt nên kim có ngày.
Ơ nhà ông thợ gần đây,
muốn truyền nghề tiện xưa rày dậy tôi.
Nay đà học đặng nghề rồi,
khi không đồ chép, tiện chơi kiếm tiền.
Bây giờ ăn tiện ở yên;
chờ kỳ thi hội may nên giúp đời.”
Nghe qua Do nói mấy lời,
370. tri âm An-pháp than ôi! mà rằng:
“Anh sao lắm nỗi bất bằng,
khó nghèo theo gót, nhọc nhằn tấm thân.
Xin đừng độ phú lượng bần,
cùng nhau ăn học, chẳng cần lo chi.
Tới kỳ ta sẽ vào thi;
phước may đỗ đặng hãy đi về nhà.
Xin giùm cấp dưỡng thân già,
hai thân tôi đã lánh xa cõi trần.”
Thấy lòng An-pháp ân cần,
380. Do rằng: “biết nghĩa biết ân thương lần.
Song lòng ông thợ có nhân,
dám đâu tham phú phụ bần vậy vay.
Trời che đất chở vần xây;
hễ cơn bĩ cực thì ngày thái lai.
Lại nhà cũng đủ xây xài;
tay làm có ít, hàm nhai chi nhiều!
Bần thường thới, phú thường kiêu,
ai theo phận nấy, khỏi chìu lòng ai. —
Đáp rằng: nói vậy chẳng sai!
390. bạc trong thân thế, vàng ngoài nghinh ngang.
Trong tay sẵn bạc sẵn vàng,
quan ngay không phục, dân gian cũng tùng. —
Do rằng: mang túi bạc đồng;
mua chi dễ đặng, an lòng khó mua.”
Người rằng hơn, kẻ nói thua,
hơn thua chưa biết, quyết đua tài lành.
Trường thi mở chốn kinh thành,
tới hồi thứ chín thí sanh tranh tài.