Đệ thập cửu cảnh - Đông Lâm dặc điểu 第十九景－東林弋鳥 • Cảnh đẹp thứ mười chín - Bắn chim ở rừng Đông Lâm

Lời dẫn: “Lợi Nông hà chi vĩ lư: Lâm ao thanh tú, câu hác oanh hồi. Thuỷ trường bình đê vô vạn kế phương châu điểu trận, nhật hàm viễn tụ doanh thiên đa cổ thụ cầm thanh. Phiếm lan chu hề cổ quế tiếp, trục lô ngạn hề quá tần châu. Khiển nhàn quan đức chi du, Toản vũ lệ cần chi sự.” 利農河之尾閭：林坳青秀，溝壑縈迴。水長平堤無萬計芳洲鳥陣，日銜遠岫盈千多古樹禽聲。泛蘭舟兮鼓桂楫，逐蘆岸兮過蘋洲。遣閒觀德之遊，纘武勵勤之事。 (Tại nơi sông Lợi Nông đổ nước vao: Rừng vực xanh tươi, khe hốc len lỏi. Sông dài đê phẳng, hằng hằng bãi cỏ, đàm chim khôn tính xuể, nắng đọng núi xa, vạn vạn cây xanh, cầm thú thật vô cùng. Thả chiếc thuyền lan đẩy mái chèo quế, ven bờ lau lách quá bãi cỏ tần. Lúc nhà hạ vui chơi ngắm cảnh đẹp tươi, vẫn chuyên tâm ghi nhớ cơ đồ tiên tổ.)

Ở làng Thần Phù thuộc huyện Hương Thuỷ, cách trung tâm thành phố Huế chừng 10km về phía đông, trước đây có một khu rừng rất nổi tiếng. Do địa thế trũng thấp, đất đai sình lầy nên thực vật trong rừng mà chủ yếu là các loại cây mưng, sung, vả... phát triển rất mạnh. Rừng không rộng lắm, nhưng vì nằm giữa một vùng đồng bằng mênh mông nên các loài chim chóc quy tụ về đây nhiều vô kể. Đây là một địa điểm săn bắn lý tưởng mà các vua Nguyễn thường lui tới. Từ sông Hương, thuyền vua rẽ vào sông Lợi Nông, đi liền một mạch chừng hơn 9km, đến chỗ gặp sông Như Ý thì dừng lại. Trước mắt đã là khu rừng Đông Lâm của làng Thần Phù.

Muốn đi bắn chim, vua dùng thuyền nhỏ để tiện len lỏi giữa các nhánh sông và kênh rạch. Hiện nay, ở trên một nhánh sông nhỏ, nối sông Lợi Nông và sông Như Ý, đoạn phía đầu khu rừng vẫn còn một cây cầu mang tên Cầu Xoay (dân địa phương nói trại thành Cầu Xay), vì nỗi lần thuyền vua đến đây, người ta phải xoay dọc cầu lại cho thuyền qua. Cũng do thường về khu rừng này dạo chơi săn bắn, nên từ thời Minh Mạng, vua đã cho xây dựng một toà hành cung để làm nơi dừng chân nghỉ ngơi. Hành cung này nằm bên bờ sông Lợi Nông, thuộc địa phận làng Thần Phù. Theo sách Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ, toà hành cung trên mới đầu làm bằng tranh tre nhưng đến năm 1839 thì được thay thế bằng một toà nhà 3 gian 2 chái, mái lợp ngói âm dương, bốn mặt chung quanh đều xây tường gạch và trổ 2 cửa hai bên. Mặt sau có một dãy hành lang. Đặc biệt là ở ngay trên mặt nước lại dựng thêm một toà nhà 5 gian, lợp ngói liệt. Hành cung này được gọi là hành cung Lợi Nông. Đến năm 1843, vua Thiệu Trị đổi tên thành hành cung Thần Phù. Ngoài các kiến trúc vừa nói, vua còn cho dựng một toà nha 3 gian 2 chái, mái lợp cỏ tranh để làm chỗ nghỉ ngơi cho quan viên theo hầu.

Rừng Đông Lâm (dân địa phương đến nay vẫn dùng tên gọi này) vừa là một điểm săn bắn lý thú, vừa là một thắng cảnh tuyệt đẹp của đất thần kinh. Trong hai cuộc kháng chiến, rừng Đông Lâm trở thành một khu căn cứ cách mạng của huyện Hương Thuỷ. Đáng tiếc là đến nay khu rừng đã bị tàn phá gần như hoàn toàn. Chính quyền và nhân dân địa phương đang quyết tâm khôi phục lại di tích lịch sử văn hoá quý báu này.

Một điều đáng nói nữa là tấm bia khắc bài thơ này của vua Thiệu Trị đến nay vẫn còn gần như nguyên vẹn. Bia nằm bên bờ sông Lợi Nông, chính tại vị trí của hành cung Thần Phù ngày trước. Kích thước và kiểu dáng của tấm bia này hoàn toàn giống tấm bia khắc bài thơ Bình lãnh đăng cao đặt ở chân núi Ngự Bình. Có lẽ đây cũng là di tích đáng giá nhất để khẳng định rằng làng Thần Phù xưa đã có một địa danh được sánh ngang hàng với các thắng cảnh nổi tiếng của đất thần kinh.

[Thông tin 1 nguồn tham khảo đã được ẩn]