Bài tựa “Truyện tỳ bà” của ông Đoàn Tư Thuật dịch

Ngựa tuấn nọ còn để xương thiên lý, ngàn vàng chưa dễ mấy ai mua!
Ngọc bích kia chưa tỏ giá liên thành, giọt luỵ chớ hoài riêng kẻ khóc!
Cho nên:
Lan có cây mọc trong hang tối
Gà có con rướch bỏ lông đuôi
Đem tài hoa mà ai oán với trần ai
Chẳng thà:
Giấu hương sắc để lánh chơi ngoài cõi tục
Vậy:
Ấy đã thế gian là thế, giận làm chi mà dỗi nữa làm chi
Thôi thời tri kỷ mà chi, tẻ cũng thế có vui thời cũng thế
Ngẫm từ trước biết bao tài tử
Mà trong trần nào mấy tri âm?
Bạch tuyết, Dương xuân
Cao sơn, Lưu thuỷ
Chẳng cứ gì Ly tao với Tỳ bà ký
Chẳng cứ gì Khuất Nguyên với Cao Đông Gia
Nếu trần ai ai cũng biết ai
Ai còn phải vì ai cảm khái
Cội thông lũa chơ vơ đỉnh núi, đầm thấm tuyết sương
Bông hoa đào hớn hở gió đông, đãi đằng ong bướm
Kiếp văn tự ngẫm ra nhường cũng rứa, trải trăm tuổi đến khi đầu bạc, phí bao nhiêu tiếng khóc tiếng cười
Khách cổ kim nào có khác chi nhau, hỏi nghìn thu xin giọt mực đen, xoá cho hết chữ tài chữ ngộ!

Nay tôi xem quyển truyện Tỳ bà của ông Đoàn Tư Thuật mà trước có bài tựa của ông Mao Thanh Sơn,

Vậy tôi có mấy nhời viết đây, rồi xin viết đến bài tựa về quyển Tỳ bà quốc văn của ông Đoàn Tư Thuật.

Nguyên ông Đoàn Tư Thuật thuật ở quyển Tỳ bà của Cao Đông Gia ra quốc văn, có đủ hơn bốn mươi hồi. Tôi lạm bỏ đi có đến mươi lăm hồi; còn thời xếp đặt lại, thu làm tám hồi, trong cũng có thêm bớt thay đổi nhiều ít. Nghĩ như một truyện Tỳ bà, Thái Bá Giai nguyên là người thế nào, Cao Đông Gia nguyên dụng ý thế nào, nay cũng không cần xét; như quyển Tỳ bà này, văn chương của ông Đoàn Tư Thuật thế nào, đem diễn ở sân hát thời thế nào, thật cũng chưa dám biết. Cảm hoài khôn xiết, chỉ lấy vì một người đàn bà ở trong truyện là Triệu Ngũ Nương.

Ngũ Nương người họ Triệu quê ở quận Trần Lưu, vợ chồng hai tháng mới cùng nhau, nam bắc đôi nơi đà cách rẽ; phận là gái vì chồng nuôi bố mẹ; nhà thời nghèo, nhiều nỗi đáng thương tâm; khi dưỡng sinh, ăn cám để nhường cơm; lúc tống tử, lo ma mà cắt tóc. Lòng hiếu phụ tơ vò chín khúc, mồ công cô tay đắp hai ngôi. Khúc tỳ bà ai oán vì ai, nước non lặn lội xa khơi tìm chồng. Ấy là chuyện người xưa không biết có hay không, có chăng tưởng cũng đủ khuyên lòng cho thiên hạ.

Than ôi! Luân thường kém giá, phong hoá thêm buồn; Nữ tắc mất khuôn, Đài gương chưa tỏ; quyển Tỳ bà này của ông Đoàn Tư Thuật mà nếu có ít nhiều bổ ích cho những khách quần thoa trong gác tía lầu son, dưới mái gianh lều cỏ, ấy thời là một chút tình trông mong của kẻ san nhuận đem in vậy.