Dụ Am ngâm lục 裕庵吟錄

Phan Huy Ích vốn trước tác rất nhiều, nhưng năm Nhâm Tuất (1802), nhà riêng của ông bị cháy, không còn một cuốn sách nào. Năm Giáp Tuất (1814), ông sai các con đi khắp nơi sưu tập lại những thơ văn ngâm vịnh khi trước rồi về san thuật, các bài tản mát chép lại theo trí nhớ thì đặt tên là Dật thi lược toản 逸詩略纂, các phần còn lại nguyên bản thì chép và giữ theo tên cũ, gọi chung tất cả các phần là Dụ Am ngâm lục, chia làm 6 sách 冊, được gần 600 bài thơ. Tuy nhiên, theo ông, số thơ này chỉ “còn được non nửa” số thơ mà ông đã làm. Sau đó, ông sai cháu ngoại tên là Bảo 保 chép lại. Đến mùa xuân năm Ất Hợi (1815), sách chép xong, Phan Huy Ích đích thân viết lời tựa. Theo sách Thư mục đề yếu, hiện Thư viện Viện Nghiên cứu Hán Nôm còn lưu trữ được các bản Dụ Am ngâm lục ký hiệu A.603, VHv.1467, VHv.2462.

Dụ Am ngâm lục chia làm 6 sách:
1. Dật thi lược toản I: gồm các bài thơ sáng tác từ năm 1770 đến 1790.
2. Tinh sà kỷ hành: gồm các bài thơ sáng tác trong dịp đi sứ sang nhà Thanh năm 1790.
3. Dật thi lược toản II: gồm các bài thơ sáng tác từ năm 1791 đến 1796.
4. Nam trình tục tập: gồm các bài thơ sáng tác năm 1796 đến 1797.
5. Dật thi lược toản III: gồm các bài thơ sáng tác năm 1798 đến 1804.
6. Vân du tuỳ bút: gồm các bài thơ sáng tác khi lui về nhà từ năm 1804 đến 1814. Trong tập này có 11 bài thơ Nôm.

Như vậy, trong 6 sách thuộc Dụ Am ngâm lục có đến 3 sách là Dật thi lược toản, tức là các phần chép theo trí nhớ, độ tin cậy về văn bản không cao như các sách còn lại. Ngoài các bản Dụ Am ngâm lục, Thư viện Viện Nghiên cứu Hán Nôm còn lưu trữ một số sách trong đó có chép một số sách thuộc Dụ Am ngâm lục, tiêu biểu như Dụ Am thi văn tập (ký hiệu VHv.1525/1-6, chép sách 5 và 6).

Đối chiếu các bản Dụ Am ngâm lục hiện còn, kết quả cho thấy các bản ghi chép không hoàn toàn thống nhất, số bài trong các sách cũng không tương đồng. Trong sách Thơ văn Phan Huy Ích, tập 1: Dụ Am ngâm lục (NXB Khoa học xã hội, 1987), phần “Văn bản tập thơ Dụ Am ngâm lục”, Nguyễn Ngọc Nhuận đã tiến hành khảo cứu văn bản Dụ Am ngâm lục một cách tỉ mỉ, chi tiết, trên nhiều bản khác nhau, phân tích từng bản, chỉ ra chỗ ưu khuyết, cuối cùng đi đến kết luận tổng quát về một bản “Dụ Am ngâm lục đã được khôi lục”, cụ thể như sau:
- Sách I, gồm 98 bài thơ - theo văn bản Dụ Am thi văn tập 裕庵詩文集 ký hiệu VHv.1525/1-6.
- Sách II, gồm 80 bài thơ - bản Hải học danh thi tuyển 海學名詩選 ký hiệu A.1455 là bản đáng tin cậy nhất.
- Sách III, gồm 127 bài thơ - chia làm 2 phần, 77 bài ở bản Dụ Am ngâm lục A.603, 50 bài nằm ở bản Cúc thu bách vịnh tập 菊秋百詠集 ký hiệu A.1554.
- Sách IV, gồm 98 bài thơ - nằm trong bản Dụ Am ngâm lục ký hiệu A.603.
- Sách V, gồm 74 bài - trong bản Dụ Am thi văn tập ký hiệu VHv.1525.
- Sách VI, gồm 63 bài - trong bản Dụ Am ngâm lục ký hiệu A.603.

Vậy, toàn bộ Dụ Am ngâm lục là phần thơ của Phan Huy Ích còn sót lại, gồm 531 bài, sáng tác từ năm Canh Dần (1770) đến năm Giáp Tuất (1814).

Phan Huy Ích vốn trước tác rất nhiều, nhưng năm Nhâm Tuất (1802), nhà riêng của ông bị cháy, không còn một cuốn sách nào. Năm Giáp Tuất (1814), ông sai các con đi khắp nơi sưu tập lại những thơ văn ngâm vịnh khi trước rồi về san thuật, các bài tản mát chép lại theo trí nhớ thì đặt tên là Dật thi lược toản 逸詩略纂, các phần còn lại nguyên bản thì chép và giữ theo tên cũ, gọi chung tất cả các phần là Dụ Am ngâm lục, chia làm 6 sách 冊, được gần 600 bài thơ. Tuy nhiên, theo ông, số thơ này chỉ “còn được non nửa” số thơ mà ông đã làm. Sau đó, ông sai cháu ngoại tên là Bảo 保 chép lại. Đến mùa xuân năm Ất Hợi (1815), sách chép xong, Phan Huy Ích đích thân viết lời tựa. Theo sách Thư mục đề yếu, hiện Thư viện Viện Nghiên cứu Hán Nôm còn lưu trữ được các bản Dụ Am ngâm lục ký…