Chơi chùa Thầy

Có bản chép tên bài là Chơi Sài Sơn.

Chùa Thầy ở chân núi Sài Sơn, thuộc làng Thuỵ Khê, phủ Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây (cũ). Chùa làm từ đời Lý (thế kỷ XII), các đời sau đều trùng tu lại, tới năm Cảnh Thịnh thứ 3 (1794) nhà Tây Sơn mới sửa lại hoàn thiện. Gian giữa thờ Phật Tam Thế, bên tả thờ vua Lý Thần Tông, bên hữu thờ Từ Đạo Hạnh là tiền thân của vua Lý Thần Tông. Bàn thờ bằng đá trắng bắt gốc viền them lối Chàm. Trước bàn thơ vua Thần Tông có hai pho tượng người Chiêm Thành chắp tay quỳ hai bên gọi là ông Chiêm. Trong chùa có một cái trống bằng đồng và hai con phượng bằng đồng của vua Minh Mạng cung tiến.

Thắng cảnh chùa Thầy còn có hang Cắc Cớ, hang Gió và chợ trời. Trong hang Cắc Cớ có một vết chân to in lõm xuống đá, tục truyền là lốt chân của Từ Đạo Hạnh lúc vào hang dậm chân thoát xác để làm con Sùng Hiền Hầu. Vì thế hang Cắc Cớ cũng gọi là hang Thanh Hoá.

Khảo dị:

‡ Nét mây đá, ngất trời xanh một dải,
Đứng ‡ tiên ‡ sơn mà ngảnh lại ‡ chốn hồng trần.
Kìa thành quách, nọ nhân dân,
Bóng xe ‡ ngựa, mấy lần ‡ trông thấp thoáng.
Nhân hướng mộng trung tranh tướng tướng,
Ngã tòng bôi lý trịch ‡ càn khôn.
Bóng trăng ‡ soi vằng vặc chốn hoa nguyên,
Chừng Nhược thuỷ, Bồng sơn đâu cũng thế.
Ngồi tính đốt ‡ hai mươi hai tuổi lẻ,
Thấy nghiêng trời, lệch bể đã ‡ nhiều phen.
‡ Thoát chân ‡ ra, mà lánh bước chốn lâm tuyền,
‡ Ngẫm trích toạ đã nên qua một kiếp.
Ba mươi sáu ‡ độn trời còn chưa khép,
Vẫy cung ‡ nhân bắc dịp để ta ‡ lên,
Hỡi xưa nào bạn Trích Tiên.

[Thông tin 1 nguồn tham khảo đã được ẩn]