Luỹ tre

Nếu hỏi là hình ảnh nào gắn liền với làng quê Việt Nam đó có thể là cánh đồng lúa bát ngát, có thể là ngôi đình làng cổ xưa, nhưng mà luỹ tre làng lại là điểm in đậm dấu ấn trong lòng nhiều người, đối với nhà thơ Nguyễn Công Dương cũng vậy, từ hình ảnh này ông đã sáng tác nên bài thơ Luỹ tre của mình.

Trong bài thơ Luỹ tre, hình ảnh của luỹ tre xanh bình dị ở nông thôn trong vòng tuần hoàn giữa ngày và đêm. Song dưới con mắt của nhà thơ (mà lúc này đã hoá thân thành một bạn nhỏ) luỹ tre xanh không chỉ đơn thuần là thiên nhiên vô tâm vô tính nữa. Nó đã được nhân cách hoá, đã mang tâm tính của con người biết vui buồn, biết nhớ nhung và có những hành động tinh tế phù hợp trong mỗi hoàn cảnh.

Luỹ tre cũng như người bạn thân của chúng ta, mỗi sáng khi thức dậy đều nghe thấy tiếng của luỹ tre. Hình ảnh tre cong gọng vó là hình ảnh quen thuộc nhưng cũng rất giàu tính hình tượng của tác giả. Đọc đến đây ta sẽ liên tưởng đến công việc của những người kéo vó, kéo lưới, cộng thêm với câu thơ “Kéo mặt trời lên cao” không chỉ nói luỹ tre mà ta còn thấy được ngụ ý của tác giả.

Bức tranh buổi trưa ở nông thôn trước đây phải nói là hết sức êm ả, im lìm. Sau một buổi sáng lao động cật lực cả người cả vật đều đang trong những phút giây nghỉ ngơi, tạm quên đi bao mệt nhọc. Những con trâu có thể nằm dưới luỹ tre để nghỉ ngơi sau một buổi làm việc vất vả. Gió với tre, tre với gió lúc nào chả như đôi bạn thân, lúc nào chả bên nhau.

Mặt trời xuống núi ngủ
Tre nâng vầng trăng lên
Sao, sao treo đầy cành
Suốt đêm dài thắp sáng.

Nếu như ở buổi sáng, tre thể hiện sự dứt khoát, mạnh mẽ “Kéo mặt trời lên cao” thì vào thời khắc của buổi chiều tối, nó lại mang đến cái cảm giác khá êm đềm, nhẹ nhàng “Tre nâng vầng trăng lên”.

Và cứ như thế, nhanh chóng đến đêm, rồi đêm chuyển dần về sáng, luỹ tre vẫn ở đó đợi nắng lên nhưng lúc này đã có thêm một mầm măng mới đang chuẩn bị phát triển lên cao, lại bắt đầu một chu kỳ mới. Sớm thôi, mầm măng kia sẽ trở thành tre cao vút, lại tiếp tục gắn bó với con người Việt Nam.

Nhà thơ đã khắc hoạ được một bức tranh làng quê thật sinh động và phần nào mang đến cho chúng ta những bài học về lao động.

Bài thơ Luỹ tre của tác giả Nguyễn Công Dương là một tác phẩm thơ viết cho thiếu nhi khá đặc sắc. Đặc sắc trong cấu tứ theo một trình tự logic hợp lý, trong cách chọn lựa hình ảnh tiêu biểu cho mỗi quãng thời gian trong ngày. Và đặc sắc ngay trong cách dùng câu, chữ hết sức linh hoạt, sống động.

Nói “Ngọn tre cong gọng vó” thì đã là một cách ví von rất giàu hình tượng. Đặc biệt lại có thêm động từ “Kéo mặt trời lên cao” được bổ trợ ở câu dưới thì chắc là khó có hình ảnh so sánh nào đắt hơn.

Câu thơ gợi cho người đọc hình dung thật rõ nét công việc lao động thường ngày của người dân nông thôn với động tác cất vó, kéo vó vốn rất tự nhiên mà cũng rất thơ lại giàu tính hội hoạ.

Khổ thơ thứ hai tả về thời gian buổi trưa. Bức tranh buổi trưa ở nông thôn trước đây phải nói là hết sức êm ả, im lìm. Sau một buổi sáng lao động cật lực cả người cả vật đều đang trong những phút giây nghỉ ngơi, tạm quên đi bao mệt nhọc.

Đồng đầy nắng không một bóng người, trâu nằm nhai bóng râm dưới luỹ tre trùm mát. Và hình như gió cũng trốn ngủ nơi nào? “Tre bần thần nhớ gió” là phải quá còn gì. Gió với tre, tre với gió lúc nào chả như đôi bạn thân, lúc nào chả bên nhau. Bạn gió đi vắng. Nếu không có đàn chim chợt bay về khuấy động buổi trưa tĩnh mịch hẳn là tre buồn lắm đấy, gió ơi!

Mặt trời xuống núi ngủ
Tre nâng vầng trăng lên.

Hai câu thơ như cặp vế đối khá chỉnh cả về hình ảnh cũng như các dấu thanh, một lần nữa cho thấy sự dụng công của tác giả. Nếu ở thời gian buổi sáng, tre thể hiện cho sự dứt khoát, mạnh mẽ “Kéo mặt trời lên cao” thì vào thời khắc của buổi chiều tối, nó lại mang đến cái cảm giác hết sức êm đềm, nhẹ nhàng “Tre nâng vầng trăng lên”.

Hình ảnh “Sao, sao treo đầy cành” cũng là một hình ảnh đẹp, lung linh, vừa thực vừa ảo, tạo cho bạn đọc nhỏ tuổi cảm giác băn khoăn: Hình như luỹ tre chỉ chợp mắt được một chút vào cái thời khắc “đêm chuyển dần về sáng” thì phải? Còn suốt cả đêm nó không ngủ, mải mê giúp các bạn sao treo những chiếc đèn xinh xinh, nhấp nháy thắp sáng cho màn đêm.

Bỗng gà lên tiếng gáy
Xôn xao ngoài luỹ tre.
Đêm chuyển dần về sáng,
Mầm măng đợi nắng về.

Đợi nắng của một ngày mới lên lúc này là những mầm măng đang vươn thẳng như biểu tượng cho một sức sống mới hết sức khoẻ khoắn. Tre già thì măng mọc. Ngày mai kia mầm măng lại sẽ lớn thành tre xanh, lại rì rào hát ca, lại cần mẫn ngày đêm giúp ích cho đời.

Bài thơ kết thúc song hình ảnh “Mầm măng đợi nắng về” đã giúp bài thơ có thêm độ mở, vượt ra khỏi luỹ tre làng. Ngỡ chỉ nói về luỹ tre, tả về luỹ tre bình dị nhưng bài thơ Luỹ tre của nhà thơ Nguyễn Công Dương đã ít nhiều khắc hoạ được những nét tiêu biểu cho bức tranh của nông thôn, chuyển tải được những bài học về lao động, về sự tiếp bước đi lên cho các bạn nhỏ một cách rất nhẹ nhàng và lí thú.