Tiểu nhung 1 小戎 1 • Xe binh 1

Chú giải của Chu Hy:

Chương này thuộc phú.

tiểu nhung: xe binh.
tiển: cạn.
thu: cây chẩn. Nói cây ngang ở trước và ở sau xe để chứa những vật chở trên xe. Phàm pháp chế làm xe, xe đều rộng 6 thước, 6 tấc, xe chạy trên đất bằng để chở đồ là xe to, thì cây chẩn sâu 8 thước. Còn xe binh thì cây chẩn sâu 4 thước 4 tấc, cho nên gọi tiểu nhung tiển thu.
ngũ: năm chỗ bịt lại bằng da.
mộc: dáng có văn vẻ. Năm chỗ bịt bằng da cho có văn vẻ trên cây càng xe.
lương chu: cây càng xe (để mắc ngựa ở hai bên) từ miếng ngang phía trước xe thì hơi cong lên trên, và đến cây đòn ách thì chúi xuống mà móc vào đấy, cây đòn ách đặt ngang thấp hơn cây càng xe. Cây càng xe thì hình cong gồ khum lên như cái rường nhà (cho nên gọi là lương), lại lấy da bọc vào 5 chỗ (cho nên gọi là mộc) trên càng xe ấy cho có văn vẻ.
du hoàn: cái khoen ở trên nơi dây lưng ngựa. Lấy da làm khoen đặt trên lưng của hai con ngựa thắng ở trong. Cái khoen ấy dời đổi tới lui không chỗ nhất dịnh, rồi đưa sợi cương phía ngoài của hai con ngựa thắng bìa xâu vào đấy mà cầm, để chế ngự hai con ngựa ở bìa, khiến chúng không thể tách ra ngoài được. Sách Tả Truyện nói: Như sam chi hữu cấn (Như ngựa thắng ở bìa có dây cấn) là đấy.
hiếp khu: cũng lấy da làm dây ấy, ở phía trước thì cột vào cây đòn ách, ở phía sau thì cột vào hai đầu cây ngang xe. Dây hiếp khu giăng ở ngoài hông ngựa thắng ở trong, để cản ngựa thắng bìa không lấn vào trong.
âm: miếng ván âm che đậy miếng phạm. Phám là miếng gỗ đặt ở phía trước cây thức (là cây đòn dựa ở trước mặt xe). Lấy ván đặt ngang ở trước và ở bên hông để che miếng phâm, vì bóng tối miếng ván ấy dọi vào miếng phạm cho nên gọi là âm (âm là bóng tối).
dẫn: lấy hai miếng da, ở trước thì ột vào cổ ngựa bìa, ở sau thì cột vào phía trên miếng ván âm.
ốc tục: khoen mạ bạc để nối dây dẫn. Trên miếng ván âm có chỗ nối dây dẫn. Nấu mạ bạc lên cái khoen ấy để trang sức cho đẹp, vì cây đòn ách dài 6 thước, 6 tấc chỉ vừa đủ cho hai con ngựa thắng trong, còn cổ của hai con ngựa thắng bìa thì không được máng vào cây đòn ách, cho nên mới lấy riêng hai sợi dây dẫn để cho kéo xe, dây dẫn cũng gọi là dây cấn. Sách Tả truyện nói: ưỡng dẫn tương tuyệt (hai sợi dây dẫn sắp đứt) là đấy.
văn nhân: nệm bằng da cọp vằn để ngồi lót trên xe.
sướng: dài.
cốc (đọc hứu): cái đùm tròn ở giữa bánh xe, phía ngoài thì chịu những cây căm, phía trong thì chịu cây trục xâu vào. Cái đùm của xe to dài một thước rưỡi, còn cái đùm của xe binh dài 3 thước 2 tấc, cho nên xe binh gọi là sướng cốc (xe đùm dài).
kỳ: rằn ngựa kỳ màu xanh đen.
chú: ngựa chân sau bên trái màu trắng.
quân tử: tiếng vợ gọi chồng.
ôn kỳ như ngọc: lời khen tặng chồng ôn hoà như ngọc.
bản ốc: tục của giống rợ Nhung ở phía tây, lấy ván làm nhà (nhà bằng ván gỗ).
tâm khúc: chỗ ngoắt ngoéo trong lòng.
Tây Nhung: rợ phía tây là kẻ thù không đội trời chung của tôi con nước Tần.

Tướng công nước Tần, vâng mạng lịnh thiên tử nhà Chu đốc suất người đi đánh rợ Tây Nhung. Cho nên người nhà cửa, kẻ đi đánh giặc, trước thì khoe binh xa áo giáp nhiều như thế, sau thì kể nỗi tình riêng. Vì rằng vì nghĩa mà dấy binh, thì dẫu đàn bà con gái cũng biết mạnh dạn xông ra cự địch mà không hề oán thán.