Về Provins

Em lại về Provins
                 Qua sân ga ngái ngủ,
                 Qua chiếc cổng gỗ nhỏ sơn xanh
                 Qua nhịp cầu sắt gỉ,
                 Qua dãy phố già nua,
Và bâng quơ
     Em lại cười – như thuở trước mỗi lần qua đây –
     Có gì đâu! vẫn là nắng rất tầm thường, rất giản dị.
                 Nắng nhỏ như cây kim
                 Nắng nhạt mầu như nước suối,
     Em vẫn cười!
                 Nhưng chẳng còn đắm đuối
                 Khi đượm ngọt tình hoa.
     Vâng! em vẫn về đây.
                 Tuy năm tháng đã hao gầy đi ít tuổi:
                 Những khẩu hiệu vôi trên tường đã đổi
                 Mái tóc đậm mầu hơn, thơm hơn,
                 Nhưng lơ đãng với bàn tay gió thổi,
                 Và nội cỏ những ngày hè.
                 Irène! đừng cười nữa em.
Tiếng chuông nhà thờ Sainte Croix
Đã bớt là tiếng chuông hôm qua!
                 Và Provins, và em, và anh đã đổi
                 Như những giọt mưa,
                 Như những ngón tay trên phím đàn piano,
                 Như những lá thư viết vội,
                 Như những tấm ảnh mừng tuổi đầu năm,
                 Như những gì sẽ đi qua một lượt
                 Khoác trên vai một tấm áo tơi,
                 Như khói thuốc lá,
                 Như khói trong hơi thở mùa đông,
                 Như những bàn tay tàn trong mùa khói lửa,
                 Như những gót chân không còn nữa
                 Trên lối hẹn trở về,
                 Và nội cỏ hoang trong những buổi đầu hè.

     Irène! Anh chỉ muốn một mình anh cười,
     Như khi nhìn dâu cười xanh biếc,
     Như khi xem Tuyến, Lữ, Sa đóng kịch
     Bên sân đình làng Sêu,
     Như thấy lửa thêu hồng mái tóc người Hà Nội,
     Trong một đêm bật máu những làn môi.
     Xác người rơi bên xác lá rơi.

                 Nhưng anh chỉ cười một nửa
                 Riêng phần dư anh khóc như trẻ thơ.
                 Khóc như mẹ lạc con,
                 Khóc như ngày trở về Hà Nội cũ
                 Vắng mặt Liêm và những bạn cùng đi

Anh khóc sẽ chẳng bao giờ còn những buổi biệt ly
           Nguội mấy tách cà-phê,
           Tàn điếu thuốc lá
Anh khóc Paris chiều Noël bên gã lính say mềm,
                       Gã khoe giọt nước mắt đầu tiên,
                       Và câu chuyện tình đã úa.
Anh khóc trên tầu biển, người do-thái mơ quê hương
                       Bên lề đường tội lỗi
Anh khóc gã lái xe thuê mượn nhờ quê hương kẻ khác,
                       Để thoát nợ đấu tranh,
                       Để giữ vẹn toàn một niềm riêng ích kỷ.

Anh khóc chẳng biết sao anh khóc
Anh chỉ nhớ nhiều lần em cũng khóc như anh:
                       Vì mái tóc em vàng,
                       Vì mái tóc anh đen,
                       Vì anh trai em đã bỏ mình “bên ấy”
                       Vì Ba em và thôn làng đã cúi đầu oán hận
                       “Một giống người” đã cướp đứa con hư
                       Vì em buồn,
                       Và bao nhiêu kẻ khác cũng buồn như em:
                                   Những mái tóc đen,
                                   Những mái tóc vàng,
                       Vì Ba em say rượu,
                       Vì Măng em thiếu tiền mua sữa,
                       Vì em thiếu áo mặc đến trường,
                       Vì Paris vẫn có người chơi cá ngựa!
                       Vẫn có người cười hát tới thâu đêm
                       Điệu nhạc Jazz nô-lệ lũ người đen
                       Vẫn điên dại những luồng chân trác táng
                       Champagne! Whisky! vũ nữ khoả thân! ánh sáng!
                       Vẫn có người chết lạnh giữa đống giẻ hôi
                       Và những đứa trẻ con mơ một chút đồ chơi
                       Khi cha mẹ đã mất việc làm từ mấy tháng,
                       Khi Père Noël thăm những đứa trẻ con giàu!

Em quay đi khi thấy những bàn tay nâu,
Đồng tiền nhỏ không đủ che vết sẹo.
                                   Em cúi đầu kể lể
                                   Và em khóc,
Nước mắt em như rửa trắng cánh bồ câu,
Của những ngày nắng hè thơm cỏ nội!

Em khóc mùa Muguet
           Vì bó hoa thơm nhẹ,
           Vì chuông hoa trắng nguyên,
           Vì lá Muguet xanh,
           Vì bàn tay của kẻ bán hoa – lũ trẻ nghèo –
                       Nẻ, rạn mầu da
           Vì bước chân của những kẻ đi qua,
           Tránh gặp gỡ bước chân nghèo quanh quẩn
           Vì ở Champs-Elysées sang trọng
           Cũng bó hoa Muguet trắng tinh, thơm nhẹ.
           Hương thiên nhiên chết yểu giữa mùi nước hoa
                      Của những chiếc mùi-xoa,
                      Của những mầu chăn đệm,
                      Của những chiếc lọ hoa xinh xinh, nho nhỏ
                      Để trên bàn đêm cho đẹp giấc chiêm bao!
Irène! anh đã biết vì sao lòng anh đã khóc,
Cũng như anh đã biết vì sao em quý mảnh khăn xanh.
                 Chiếc khăn thuở nào là mảnh vải,
                 Như miếng vải lau xe của những kẻ nhà giầu:
                 Một miếng vải xanh đã cũ, đã bạc mầu.
                 Nhưng cũng đủ chít mái đầu thiếu thốn
                 Nhưng cũng đủ cho mái tóc vàng của cô gái thêm xinh.
                 Vài đường thêu, sao mà giống lá thư tình,
                 Của những kẻ đã lâu rồi thông cảm!
Anh nhớ em
Anh nhớ mảnh khăn xanh
Anh nhớ lòng người bạn
                 Khi say sưa ôm tấm áo mùa đông,
                 Người bạn anh say tình yêu dân tộc,
                 Say bàn tay cô gái vô danh,
                 Say ý đời ngát mở,
                 Ghì bóng sáng mà say!
Trên nẻo đường kháng chiến,
Cũng như trên những nẻo đường gai
Có những bông hoa cảm thông nở đẹp
Và lòng bạn anh hình như có nắng một mùa hè!

Nắng hè Provins thơm hương mùi cỏ nội,
     Đẹp như con đường giải ốc làng Sêu!
     Có cô thôn nữ cười bên bờ giếng,
     Irène cười bâng quơ
     Cười như Tuyến theo du kích vào Trầm-Lộng
     Cười như Sa, Lữ về đóng kịch Chua-Me
     Cười như anh bạn phòng thông tin
     Cười khi viết xong bản truyền đơn trên phiến-đá
                 Irène cười có khác gì không nhỉ?
                 Em cười khi thấy kẻ khác cười:
     Thằng Jeannot, thằng Phil và con Marthe
                 Mỗi đứa một củ khoai to!
     Những khuôn mặt gầy tươi như lá mới.
     Sao em cười mà nước mắt long lanh?
     Sao em cười mà lòng anh nức nở?
                 Bên quách thành đổ-vỡ,
     Có một tiếng cười vừa đủ dấu đau thương.

Có ai về ngang cầu sắt nhỏ để nghe giọng cười vương
                 Của Irène, của tôi và của mầu nắng mới.
                 Cười bâng quơ bên mấy nẻo cuộc đời,
Chắc có kẻ cũng cười
                 Trong giấc mơ sáng sủa,
                 Trong xưởng thợ tối tăm,
                 Dưới bóng cây xanh,
                Trong màu khói than hôi
Mơ thằng Jeannot, thằng Phil và con Marthe của mình
                Có những củ khoai to nóng hổi!
Cũng như Irène và tôi,
                Có những người thổn thức,
                Nắm chặt lấy bàn tay!
Hay cúi đầu máu cặn thừa trên cặp má đỏ gay!

                Irène đừng hỏi nữa!
                Anh biết em muốn hỏi những gì,
                Anh biết em khát khao than thở,
                Anh biết em muốn khóc ướt vai anh!
Ngừng đi em những gì đang tan nát,
Và những gì đang ngạt thở rưng-rưng!
                Cười đi em!
                Cười cho rõ tiếng,
                Như dấu chân người trên cát trắng ban mai,
                Như nét gạch ngang xoá bỏ,
Như một dạo em cười khi chúng mình mơ ước lấy nhau!

                Nhưng chỉ cười một nửa,
                Còn phần kia để làm giầu cho tình cảm Provins!
Có phải bữa nay chiều thứ bảy?
Phiên chợ Provins?
                 Irène! mua cho anh một con chỉ ấm vàng,
                 Em đừng hỏi “để làm gì?” như em vẫn hỏi.
                 Anh sẽ trả lời – dĩ nhiên anh nói dối – :
                 “Để so với mầu tóc em!”
Mà đôi khi,
Khi tóc em vàng mát rượi,
                 Anh cũng so mầu sao với mớ tóc của em!
Cũng như anh so mầu khói đục với lớp sương khuya,
So mầu trăng chiến chinh với vành khăn tang tóc,
Anh so quân-y-viện với buổi chiều Provins,
Anh so anh với anh giữa thời gian môi giới!
Anh so chiều đại hội với những vị hành tinh!
Anh so những chiến binh xưa kia là thợ mỏ
Với những anh thợ mỏ đang sắp thành chiến binh!
Anh so mùa thanh bình
Với cánh chim hay với cành lộc biếc!
Irène cười
Như em vẫn cười khi nghe anh kể lể,
Anh cũng cười
                 Vì có lẽ cũng như em!

Tiếng chuông nhà thờ sao có chút gì vui!
                 Như một niềm tin cậy,
                 Như hứa hẹn nắng hè,
                 Như có chim, có hoa
                 Như ngày 14 tháng 7 thật thà
Qua dãy phố già nua làm đỏm
Irène cười bâng quơ,
Nụ cười đẹp như bài thơ,
Nụ cười xinh như đời tỉnh nhỏ,
                 – Khi cuộc đời nguyên vẹn là cuộc đời! –
Có những bông hoa nở trên tay hân hoan
Có những bàn tay vuốt nhẹ thỏi thép, hòn gang!
Mơ rèn sắt thành những guồng máy đẹp!
                 Và Lữ sẽ còn yêu đóng kịch,
                 Và Sa vẫn còn muốn thêu thùa,
                 Tuyến ngày xưa cặp mắt vẫn nghịch đùa
                 Pha thi vị vào những nguồn tin tưởng!
Liêm và các bạn cười
                 Vì mộng các anh thực hiện
                 Dù vắng các anh nhưng lũ bạn còn đây!
                 Còn sống đây để hát,
                 Còn sống đây để sống những bài thơ!

Irène! Chúng mình đã hết bơ vơ!
Tuy chúng mình chưa bao giờ riêng lẻ
Nắng Provins sao giống nắng làng Sêu!
                 Chiều nay em về
                 Qua chiếc cầu sắt gỉ,
                 Qua chiếc cổng gỗ nhỏ sơn xanh,
                 Và nhà ga,
                 Và con tầu lúc lắc!
... Hay bụi ruối, ruộng dâu,
Hay con đường nâu,
Hay bến bò sang Đặng,
Hay con đò chở nặng
Những em nhi đồng Mai-Hắc-Đế về thủ đô
Irène! cười đi em
Khi tất cả cùng cười lên một lượt:
Thằng Jeannot, thằng Phil, con Marthe và tất cả loài người!

Vui nhau cười
                 Như trong đêm đại hội
                 Có những bó Muguet
                 Có những chiếc khăn xanh sột soạt
                 Và rất nhiều đồ chơi
                 
                             Cho tất cả trẻ con từ Paris đến Hà Nội
                             Vì Père Noël của tất cả mọi người.