1
Vàng đến với người này,
Nhưng lánh xa người khác.
Đối với người bình thường -
Đồng tôman là bạc.
Nhưng trong lời của vua,
Tôman là vàng thật.
Vua chỉ nhận hoặc cho
Những đồng tiền quí nhất.
Cả Phiđôusi,
Một nhà thơ lừng lẫy,
Tác giả Shah- nameh,
Cũng luôn tin như vậy.
Ông viết tập sách dày
Theo lời vua mời đặt.
Vua hứa thưởng mỗi câu
Một đồng vàng tốt nhất.
Mười bảy lần đông qua.
Mười bảy lần xuân tới.
Họa mi bên cành hồng
Mười bảy lần ca ngợi.
Suốt mười bảy năm dài
Nhà thơ ngồi, chăm chỉ
Dệt chiếc thảm bằng thơ,
Đêm và ngày không nghỉ.
Ông đã dệt lên đây
Chiêc thảm thơ kỳ lạ,
Các truyền thuyết Iran,
Tên các vua danh giá;
Cùng lịch sử nhân dân,
Và chiến công tráng sĩ,
Đủ hết cỏ và hoa,
Phép tiên và chước quỉ
Tất cả thật trang nghiêm,
Nhưng nên thơ, sinh động,
Và tỏa ánh hào quang
Như bản thân cuộc sống.
Khi tác phẩm viết xong,
Công phu và cẩn thận,
Ông đem trình nhà vua
Hai trăm nghìn câu chẵn.
Sau đó, ở Gasna,
Vừa tắm xong, đang đợi,
Ông thấy hai tên hầu
Của đức vua tìm tới.
Mỗi tên mang một bao
Đựng đầy tiền, và đó
Là món quà của vua
Hứa tặng ông ngày nọ.
Nhà thơ liền vội vàng
Mở ra xem, xúc động,
Tưởng thấy toàn tiền vàng,
Nhưng hóa ra thất vọng.
Trước mặt ông, than ôi -
Đống bạc to, xám nhạt.
Đúng hai trăm nghìn đồng.
Ông mỉm cười chua chát.
Rồi ông bắt đầu chia
Thành ba phần đều đặn.
Lấy hai phần, ông cho
Hai tên hầu mẫn cán.
Còn lại phần thứ ba,
Ông cho người giúp việc
Vừa giúp ông tắm xong,
Mà hoàn toàn không tiếc.
Rồi ông rời thành đô,
Gậy cầm tay, tới cổng,
Ông phủi bụi khỏi giày,
Đi, không hề xúc động
2
“Nếu vua chỉ lừa ta,
Hứa mà không thực hiện -
Đời lừa nhau không hiếm -
Ta sẵn sàng bỏ qua.
Nhưng vua, một thằng tồi,
Nói những lời trống rỗng,
Để ta chờ, hy vọng-
Nghĩa là lừa gấp đôi.
Vua là người không ngốc,
Trông tử tế, hiền lành,
Cao to và thông minh -
Vua từ chân đến tóc.
Vua cả xứ Iran,
Đấng cầm cân, nẩy mực,
Thế mà tồi đến mức
Nỡ lừa cả thằng dân!”
3
Môhamet, đức minh quân vĩ đại,
Tiệc vừa xong, đang trầm tư khoan khoái.
Vua nằm yên trên đống gối thật mềm
Bên những đài phun nước chảy êm êm.
Trong đông đuc đám tùy tùng tận tụy
Có nhà thơ Anzary yêu quí.
Kia, tỏa hương thơm ngát, những bông hồng
Đựng trong bình đá cẩm thạch rất trong.
Cao, cân đối như một hàng thiếu nữ,
Hàng cọ đứng trong mơ màng tư lự.
Hàng phi lao ngái ngủ, khẽ chao mình,
Cơn gió hè thổi nhẹ, lá rung rinh...
Bỗng từ đâu một bài ca mềm mại
Khẽ vang lên cùng tiếng đàn êm ái.
Vua lắng nghe, xúc động tận đáy lòng,
Hỏi: “Bài này do ai viết, biết không?”
Anzary liền tâu: “Thưa bệ hạ,
Chính nhà thơ Phiđôusi danh giá!”
“Phiđôusi, nhà thơ lớn, thiên tài,
Sống nơi nào? - vua hỏi. - Sống cùng ai?”
“Tâu bệ hạ, đã nhiều năm, thật tội,
Ông ta sống trong cô đơn, nghèo đói
Ở quê hương, xứ Tus, sống qua ngày
Bằng khoản tiền thu nhập của vườn cây.”
Môhamet ngồi trầm ngâm nghĩ ngơi,
Rồi lên tiếng: “Hãy lắng nghe ta nói:
Anzary, hãy lấy ở chuồng ta
Trăm con la và năm mươi lạc đà,
Chất lên chúng toàn những đồ quí nhất,
Làm ai thấy cũng thỏa lòng, vui mắt -
Ngọc, kim cương, các vật lạ nước ngoài,
Các đồ dùng bằng mun khảm ngọc trai;
Đồ trang sức được viền quanh to, nặng
Những đường viền bằng vàng và bạc trắng;
Rồi ngà voi, rồi da hổ, lông chồn,
Các loại bình, các loại hộp sơn so,
Các loại thảm, các loại khắn lớn nhỏ
Được thêu dệt ở Iran giàu có...
Cũng đừng quên mang gươm giáo, khiên đồng,
Cùng những đồ ăn uống lạ Tây, Đông,
Thêm hai mươi con ngựa nòi đẹp đẽ
Giống Ả Rập, phi nhanh, to và khỏe;
Hai mươi thằng nô lệ trẻ da đen,
Chăm làm ăn, vừa khỏe mạnh, vừa hiền.
Anzary, những thứ này quí giá
Người phải đưa đến thành Tus tất cả,
Cùng lời chào và thăm hỏi của ta
Tới nhà thơ Phiđôusi tài ba!”
Anzary nghe xong, không lần lữa,
Chất lên lưng lạc đà cùng la, ngựa
Món hàng kia to lớn - lớn ngang bằng
Các khoản tiền thu nhập một thành bang.
Rồi xuất phát, ông phất cờ đi trước,
Cả đoàn vật và người cùng cất bước.
Họ đi, đi, liên tục tám ngày liền,
Và sang ngày thứ chín, mặt trời lên,
Đã nhìn thấy tường thành Tus, và họ,
Từ phía Tây, tiến dần vào thành phố.
Ai cũng vui, tiếng người ngựa, lạc đà...
Ai cũng hô: “La-in-ta, in Alla!”
Nhưng lúc ấy, một đoàn người buồn bã
Từ cổng Đông đang đi ra - tất cả
Khóc và nâng thi thể Phiđôusi
Tới nghĩa trang bên con suối rầm rì.
[Thông tin 1 nguồn tham khảo đã được ẩn]
Đăng nhập bằng Facebook