Đề dã thự 題野墅 • Đề nhà ở đồng quê

Nhà dựng chốn quê mới lạ thay
Mận đào tươi tốt bốn mùa bay
Một âm ngưu địch bên lầu nguyệt
Vài bóng nông thoa dưới lũng mây
Đường kéo ruột dê thông tử mạch
Suối chia đuôi én đứt trần ai
Quỷ thần ám đất như đều nói:
Một mảnh phong quang để trú đây!

Chốn quê nhà mới dựng lên
Mận đào tươi tốt xuân liền cả năm
Nhà nông trên lũng mây vần
Dưới trăng vẳng tiếng sáo ngân bên lầu
Đường dài tử mạch nối nhau
Suối chia đuôi én cách màu trần ai
Quỷ thần tấm tắc rỉ tai:
Phong quang được mảnh nơi này cho ngươi.

Nhà quê mới dựng thêm cảnh lạ
Bốn mùa đào mận nhả hơi xuân
Lầu trăng vọng tiếng sáo ngân
Nhà nông làm ruộng dưới làn bóng mây
Đường ruột dê nối liền tử mạch
Suối rẽ đôi phân cách hồng trần
Quỷ như cũng nhủ với thần:
Phong quang một mảnh trú thân cho người.

Dịch thơ (hay văn cũng vậy) có nguyên tắc: Tín - Đạt - Nhã. Tức: Phải đúng nguyên nghĩa, Thể hiện hết ý hoặc tối đa; Dùng văn không tục.
Nếu không hiểu đúng ý nghĩa bài thơ, thì sao có thể dịch đúng, dịch hay được. Ở đây xin lấy ví dụ bài Dã Thự.
Qua phần dịch nghĩa bài thơ ở trên, căn cứ theo nguyên văn chữ Hán của Thi Viện, tôi thấy có mấy điểm chưa thoả đáng, dẫn đến bản dịch thơ chưa đạt.
1. Câu 2: chữ Phi 菲 hình nhw bị hiểu thành chữ Phi nghĩa là Bay. Thực ra chữ Phân Phi là từ ghép, nghĩa thơm tho. Câu này nghĩa là: Đào mận thơm tho tươi tốt, bốn mùa đều như mùa xuân. Chẳng có gì bay nhảy ở đây cả.
2. Câu 4: chữ Thoa 蓑 nghĩa là cái áo tơi bằng lá, ngày xưa dùng tránh mưa, nắng. Thơ Liễu Tông Nguyên: Cô chu thoa lạp ông; Độc điếu hàn giang tuyết. Kỷ phiến nông thoa tức, vài bóng áo tơi nhà nông ... (câu này dịch nghĩa không sai, nhưng đã dịch nghĩa, kể ra nên dịch hết các chữ mà tác giả dùng)
3. Chữ Tử Mạch câu 5 sao lại dịch là bờ ruộng? Tử Mạch là con đường nối liền kinh đô với vùng ngoại ô. Câu này nghĩa là, con đường kéo dài quanh co như ruột dê, nối liền tới kinh sư. Ý tác giả muốn nói, giao thông thuận lợi, vẫn không xa rời quá việc chính sự. (Đặc biệt trong kết cấu đối với Hồng Trần ở câu dưới)
4. Câu 7: chữ Ám Địa mà hiểu là "ám đất đó" rồi dịch thơ là "ám đất" thì quả là không ổn . Kết cấu cụm từ "ám địa" nghĩa là ngấm ngầm làm một việc gì đó. Ở đây: "ám địa thâu tương ngữ" nghĩa là ngấm ngầm nói thầm với tác giả, nói riêng với tác giả không để ai biết. Nói cái gì? Chính là câu 8 cuối bài, "Nhất đoạn phong quang khả ẩn quân!" Quân ở đây chỉ chính tác giả. Câu 8 này nghĩa là: Phong quang một vùng nơi đây, chính là chỗ ông có thể lui về ẩn dật đó!

Mấy lời thô thiển, mong các bậc thức giả cùng lượng thứ!

Rất cảm ơn bạn, quả thực tôi đã có lỗi khi dịch nghĩa bài này khiến mọi người dịch thơ sai theo. Do đang bận nên tôi tạm note lại để cuối tuần sẽ đưa ra thảo luận thêm với mọi người và sẽ tiến hành cải chính, mong bạn thứ lỗi.

Mong được bạn tiếp tục thường xuyên ghé mắt qua Thi Viện và cho ý kiến :-)

Bài thơ này bạn lưu ý đã lâu, hôm nay mới chợt xem lại, thật là có lỗi.

Về chữ phân phi 芬菲 đúng nghĩa là tươi tốt, và ở bản dịch nghĩa vốn mình đã ghi như vậy. Tuy nhiên lúc đó vì sợ nếu ghi là tươi tốt thôi thì có lẽ khiến người đọc cảm nhận không hết. Phân phi hiểu đầy đủ sẽ là là thơm tho, tươi tốt, vẻ bát ngát và hương thơm lan toả khắp nơi. Chữ bay mình viết kèm theo tươi tốt là nghĩa đó, tất nhiên là mình không hiểu chữ 菲 là bay nhảy hay bay lượn được rồi, vì nếu nói là nhầm thì tự dạng của nó cũng không có chút liên quan nào với chữ 飛 cả.

Các chữ "tử mạch", "ám địa" đúng là mình đã hiểu không được thấu đáo, bạn chỉ ra rất xác đáng, nay xin sửa lại :-)

Bài thơ này xin được thảo luận tiếp tại đây: http://www.thiv...bRYw&Page=8

Trại giữa đồng quê dựng mới rồi,
Thơm tho đào mận bốn mùa tươi.
Lầu cao trăng biếc, vi vu sáo,
Lũng rợp mây xanh, lấp loáng tơi.
Đường lượn ruột dê, thông phố chợ,
Khe chia đuôi én, dứt trần ai.
Quỷ thần trong tối đương bàn vụng:
Một giải phong quang khéo đợi người.

Nhà đất làm xong cảnh vật tân,
Xum xuê đào lý bốn mùa xuân.
Tiếng tiêu trẻ mục, trong trăng dõi,
Áo lá nông phu, đẫm móc vần.
Đường uốn ruột dê thông tử mạch,
Ngòi chia đuôi én dứt hồng trần.
Quỷ thần luồn đất ghé tai nhủ,
Một góc phong quang đủ ẩn thân.

Mới mẻ cảnh quê cất nếp nhà,
Mận đào tươi tốt bốn mùa hoa.
Sáo trâu, lầu nguyệt bầu xanh quyện,
Tơi lá, ruộng mây sắc biếc pha.
Lối uốn ruột dê thông nẻo lớn,
Khe chia đuôi én dứt Sa-bà.
Quỷ thần ngầm trộm truyền lời bảo,
Riêng cõi yên hà đáng để ta.

Nhà dựng chốn quê cảnh mới rồi,
Bốn mùa đào mận đều xuân tươi.
Trăng lầu cao vẳng lên nghe sáo,
Mây biếc trên đồng mấy bóng tơi.
Đường uốn ruột dê thông thị tứ.
Suối khe đuôi én bụi tách đôi.
Quỷ thần thì thầm lời lén lút,
Đây cảnh phong quang đáng nghỉ ngơi.