Tsangyang Gyatso ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ

Tsangyang Gyatso ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ (Thương Ương Gia Thố 倉央嘉措, 1/3/1683 - 15/11/1706) là vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 6, và là một huyền thoại của Tây Tạng. Mặc dù yểu mệnh, ông đã để lại một di sản thơ ca phong phú và chúng đã trở thành dân ca được lưu truyên đến tận ngày nay trong khắp hang cùng ngõ hẻm của Tây Tạng. Ông là vị Đạt Lai Lạt Ma duy nhất của Tây Tạng chỉ nhận ngôi vị thủ lãnh chính quyền mà không làm thủ lĩnh tôn giáo.

Ông sinh tại Mon Tawang (nay là Arunachal Pradesh, Ấn Độ) trong một gia đình nông dân nhiều đời là tín đồ Ninh-mã phái thuộc Phật giáo Tây Tạng. Năm 15 tuổi, ông được các cao tăng Tây Tạng chọn tiến nhập cung điện Potala, tức là Đức Đạt Lai Lạt Ma đời thứ 6, có địa vị thủ lĩnh trong Chính giáo Tây Tạng, Gelugpa (hay Hoàng giáo), nhưng ông đã đi ngược lại các nguyên tắc của trường phái Gelugpa, muốn chối bỏ cuộc sống khắc khổ của một tu sĩ. Ông đã viết những bài thơ về Phật giáo, về tình yêu lãng mạn, không tuân thủ theo sắc giới của nhà Phật.

Sự mâu thuẫn giữa ông và triều đình Tạng ngày càng căng thẳng, lúc ấy người đứng đầu là Lha-bzang Khan, được sự chấp thuận của Khang Hy, đã bắt giữ ông. Ngày 28/6/1706, Lha-bzang Khan truất phế Tsangyang và năm 1707, lập Ngawang Yeshey Gyatso, khi ấy 21 tuổi lên làm Đạt Lai Lạt Ma đời thứ 6. Phái Gelugpa và dân Tây Tạng chối bỏ sự áp đặt của Lha-bzang Khan và không công nhận Ngawang Yeshey Gyatso. Trên đường bị áp giải về Bắc Kinh, Tsangyang đã viết một bài thơ nói về sự chuyển thế của mình sau đó biến mất bí ẩn vào 15/11/1706 tại khu vực tỉnh Thanh Hải, Trung Quốc.

Ông còn để lại 66 bài thơ nổi danh trong văn học Tây Tạng. Đầu tiên nó được Tăng Giam 曾緘 (1892-1968) dịch sang chữ Hán và đăng trên Khang đạo nguyệt san 康導月刊 (quyển 1, kỳ 8, 1939) với tên Tình ca. Sau đó tập thơ này được dịch ra hơn 10 thứ tiếng và đi vào làng thơ thế giới. Hiện nay tác phẩm của ông được bổ sung hiệu đính thành tuyển tập Ca khúc của Đạt Lai Lạt Ma thứ 6 (song ngữ Tạng - Anh), tuy nhiên cũng có nhiều bài thơ bị nghi vấn không biết chính xác có phải là của ông hay không.

Tsangyang Gyatso ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ (Thương Ương Gia Thố 倉央嘉措, 1/3/1683 - 15/11/1706) là vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 6, và là một huyền thoại của Tây Tạng. Mặc dù yểu mệnh, ông đã để lại một di sản thơ ca phong phú và chúng đã trở thành dân ca được lưu truyên đến tận ngày nay trong khắp hang cùng ngõ hẻm của Tây Tạng. Ông là vị Đạt Lai Lạt Ma duy nhất của Tây Tạng chỉ nhận ngôi vị thủ lãnh chính quyền mà không làm thủ lĩnh tôn giáo.

Ông sinh tại Mon Tawang (nay là Arunachal Pradesh, Ấn Độ) trong một gia đình nông dân nhiều đời là tín đồ Ninh-mã phái thuộc Phật giáo Tây Tạng. Năm 15 tuổi, ông được các cao tăng Tây Tạng chọn tiến nhập cung điện Potala, tức là Đức Đạt Lai Lạt Ma đời thứ 6, có địa vị thủ lĩnh trong Chính giáo Tây Tạng, Gelugpa (hay Hoàng giáo), nhưng ông đã đi ngược lại các nguyên…